Σύμφωνα με μελέτες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) και του Διεθνούς Ινστιτούτου Καρκίνου οι αιτίες που προκαλούν καρκίνο είναι περίπου γνωστές:

30% οφείλεται στο κάπνισμα, 33% στα τρόφιμα, 5% στην κληρονομικότητα και το υπόλοιπο 32% στις ακτινοβολίες, τους ιούς και τις ορμόνες. Στα τρόφιμα οφείλεται το 1/3 των καρκίνων του πεπτικού συστήματος.

Μερικές απο τις ουσίες που προστίθενται στα τρόφιμα είτε από το περιβάλλον , είτε κατά την παρασκευή τους και θεωρούνται καρκινογόνες ή μεταλλαξιογόνες περιγράφονται παρακάτω:

Σολωμός, ξιφίας, γαλέος, τόνος.

Τα ψάρια αυτά περιέχουν υδράργυρο σε πολλές περιπτώσεις πάνω από τα επιτρεπτά όρια. Στην διάρκεια της θητείας μου στον ΕΦΕΤ τέσσερις φορές αποσύραμε από την αγορά ψάρια της κατηγορίας αυτής λόγω αυξημένης ποσότητας υδραργύρου.

Ο υδράργυρος προέρχεται από τον Ατλαντικό ωκεανό κυρίως που είναι μολυσμένος με υδράργυρο. Ο υδράργυρος συσσωρεύεται στον οργανισμό και προκαλεί βλάβες στον εγκέφαλο ,το κεντρικό νευρικό σύστημα και είναι ύποπτος για καρκινογένεση.

Μάλιστα ο Αμερικανικός Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων συνιστά στις έγκυες γυναίκες να μην καταναλώνουν αυτήν την κατηγορία ψαριών κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης και για τον υπόλοιπο πληθυσμό μια φορά τον μήνα .Παρόμοιες συστάσεις έχουν γίνει και από την Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων και από τους αντίστοιχους οργανισμούς Αυστραλίας και Καναδά. Επισημαίνεται σε κάθε περίπτωση ότι τα αναφερόμενα αφορούν μόνο αυτήν την κατηγορία ψαριών και όχι τα άλλα είδη τα οποία θεωρούνται απαραίτητα για μια υγιεινή διατροφή και ιδιαίτερα τα ψάρια του Αιγαίου.

Επιπλέον ο σολομός ιχθυοτροφείων αλλά και ξιφίας, γαλέος και τόνος περιέχουν πολυχλωριομένα διφαινύλια (κλοφέν,.PCBs) τα οποία συσσωρεύονται στον οργανισμό, δρουν αθροιστικά και προκαλούν βλάβες στο ορμονικό σύστημα του οργανισμού και είναι ύποπτα για καρκινογενέσεις. Τα πολυχλωριομένα διφαινύλια προέρχονται από τους μολυσμένους ωκεανούς.

Επισημαίνεται ότι τα ψάρια του Αιγαίου είναι απολύτως ασφαλή απο μετρήσεις που έχουν γίνει και είναι απαραίτητα για την υγιεινή διατροφή. Περαιτέρω η Πολιτεία πρέπει να κάνει περισσότερους και συστηματικότερους ελέγχους για τα εισαγόμενα ψάρια αυτής της κατηγορίας, που δυστυχώς δεν γίνονται.

Χρωστικές

Πριν λίγο καιρό αποσύρθηκε η ερυθρά χρωστική Ε120 ή καρμίνες ή οποία ήταν ύποπτη για καρκινογενέσεις και προστίθεται σε τρόφιμα και αναψυκτικά για να τους δώσει εντονότερο κόκκινο χρώμα. Η χρωστική Ε120 ή Red 2G παράγεται απο ψήσιμο είδους σκαθαριών σε 400 βαθμούς Κελσίου και απομόνωσης απο την σκόνη της χρωστικής.

Στην διάρκεια της θητείας στον ΕΦΕΤ αποσύρθηκε η χρωστική Ε129 ως ύποπτη για καρκινογενέσεις που έμπαινε σε λουκάνικα, έτοιμα μπιφτέκια για να γίνονται πιο κόκκινα, σε πτηνοτροφές για να γίνεται ο κρόκος του αυγού πιο κίτρινος όπως και το χρώμα του κρέατος …πιο αλανιάρικο, επίσης στις ιχθυοτροφές σολομού για να γίνεται το κρέας του σολομού πιο κόκκινο και σε μαρμελάδες για πιο έντονο κόκκινο χρώμα..

Παρατηρούμαι τις ετικέτες των τροφίμων και ιδιαίτερα των αναψυκτικών και δεν καταναλώνουμε εκείνες που περιέχουν πολλά Ε. Προτιμούμε φρέσκους χυμούς και φρέσκα φρούτα και λαχανικά εποχής.

Νιτρώδη, Νιτρικά

Τα νιτρώδη και νιτρικά άλατα που προστίθενται για συντήρηση σε καπνιστά ψάρια, κρέατα, αλλαντικά κλπ. μπορεί να αντιδράσουν με αζωτούχες ενώσεις των τροφών αυτών και να σχηματίσουν νιτροζαμίνες που είναι καρκινογόνες Οι νιτροζαμίνες προκαλούν καρκίνο του οισοφάγου και του ήπατος. Επίσης σε καπνιστά και ψεροξημένα τρόφιμα είναι πιθανόν να υπάρχουν κυκλικοί αρωματικοί υδρογονάνθρακες όπως το βενζοπυρένιο, που είναι καρκινογόνοι.

Περιορίζουμε την κατανάλωση αυτών των τροφών επίσης λόγω του οτι περιέχουν αυξημένες ποσότητες αλατιού και μπαχαρικών. Κηπευτικά προϊόντα που αρδεύονται απο περιοχές που η γεώτρηση περιέχει νιτρικά ή είναι προϊόντα θερμοκηπίου που έχουν χρησιμοποιηθεί νιτρικά λιπάσματα, τότε είναι πιθανόν να περιέχουν νιτρικά που είναι ύποπτα για καρκίνους στο πεπτικό σύστημα .Επίσης το νερό γεωτρήσεων που περιέχει πάνω από 50mg/lt σε νιτρικά δεν πρέπει να καταναλώνεται ως πόσιμο.

Κονσέρβες

Στίς κονσέρβες υπάρχει ένα εσωτερικό επίχρισμα (επάλειψη) γι α να μην έρχεται σε επαφή το μέταλλο με το τρόφιμο.Το επίχρισμα αυτό είναι μία πλαστική ουσία που ονομάζεται ΔιςΦαινόλη Α( ΒΡΑ) που σταδιακά μεταφέρεται στο τρόφιμο Η ΒΡΑ είναι ύποπτη για βλάβες στο συκώτι, στα νεφρά, το αμυντικό σύστημα του οργανισμού,διαβήτη τύπου ΙΙ και καρκινογενέσεις. Έχουν αποσυρθεί απο την ΕΕ, τις ΗΠΑ, τον Καναδά και Αυστραλία τα πλαστικά μπιμπερό από ΒΡΑ .

Κρεατικά στα κάρβουνα

Κρέατα και προϊόντα κρέατος που υπερψήνωνται στα κάρβουνα το λίπος στην υψηλή θερμοκρασία της φλόγας λιώνει αντιδρά με ανθρακούχες ενώσεις και σχηματίζει καρκινογόνες ουσίες που απορροφώνται από το κρέας. Το ίδιο συμβαίνει και για το καρβουνιασμένο κρεας. Τα τμήματα του καρβουνιασμένου κρέατος πρέπει να αφαιρούνται και το κρέας πρέπει να ψήνεται σε απόσταση απο την φλόγα ή χρήση ηλεκτρικής συσκευής.

Αφλατοξίνες

Γάλα, γαλακτοκομικά προϊόντα, τυρί κλπ, σπόροι, ξηροί καρποί εάν δεν παστεριοποιηθούν κατάλληλα ή οι ξηροί καρποί και σπόροι αποθηκευτούν σε χώρους υγρούς και θερμούς αναπτύσσονται μύκητες που παράγουν μυκοτοξίνες τις αφλατοξίνες που ενοχοποιούνται για καρκίνο του ήπατος. Δυστυχώς εδώ ο καταναλωτής είναι εντελώς απροστάτευτος και επιτείνεται με την απουσία συστηματικών ελέγχων.

Υπολείμματα φυτοφαρμάκων

Τα υπολείμματα φυτοφαρμάκων αποτελούν πρόβλημα λόγω της μη συμμόρφωσης των αγροτών και της απουσίας ελέγχων από την πολιτεία. Τα υπολείμματα φυτοφαρμάκων είναι ύποπτα για βλάβες στο ορμονικό σύστημα του οργανισμού ,το κεντρικό νευρικό σύστημα και για καρκινογενέσεις.

Τα αυξημένα ποσοστά καρκινογένεσης τα τελευταία χρόνια μεταξύ των αγροτών οφείλεται στην χρήση φυτοφαρμάκων χωρίς προφυλάξεις (γάντια, στολές, μάσκες κλπ). Η απουσία ελέγχων από την πολιτεία καθιστά τους καταναλωτές απροστάτευτους απο τους κινδύνους που εγκυμονούν τα υπολείμματα φυτοφαρμάκων των οποίων οι επιπτώσεις εμφανίζονται αργότερα.Μια συμβουλή προς καταναλωτές είναι να πλένουν καλά τα τρόφιμα αυτά, να ξεφλουδίζουν όσα ξεφλουδίζονται, να καταναλώνουν προϊόντα εποχής οχι θερμοκηπίου και σε περιπτώσεις βιολογικά προϊόντα.

Ακρυλαμίδη

Περισσότερο από δέκα χρόνια πριν στο Ινστιτούτο Καρολίνσκα της Σουηδίας ανακοίνωσαν Σουηδοί επιστήμονες οτι αμυλούχα τρόφιμα που θερμαίνονταν σε θερμοκρασίες μεγαλύτερες των 150 βαθμών Κελσίου σχηματίζονταν μια ουσία την ακρυλαμίδη και μάλιστα όσο υψηλότερη ήταν η θερμοκρασία τόσο μεγαλύτερη η ποσότητα της παραγόμενης ακρυλαμίδης.

Έτσι παξιμάδια, δημητριακά πρωινού, κουραμπιέδες, τηγανητές πατάτες, φρυγανιές, τσίπς κάθε κατηγορίας, ποπ κόρν, κλπ κατά το ψήσιμο σχηματίζεται ακρυλαμίδη, η οποία θεωρείται ύποπτη καρκινογενέσεων. Η ακρυλαμίδη δεν υπάρχει στα τρόφιμα που αναφέρθηκαν, αλλά σχηματίζεται κατά το ψήσιμο από αντίδραση αμυλούχων συστατικών με το αμινοξύ ασπαραγίνη. Οι βιομηχανίες τροφίμων προσπαθούν να περιορίσουν το ποσοστό ακρυλαμίδης στα τρόφιμα είτε μειώνοντας την θερμοκρασία είτε με διάφορες άλλες μεθόδους.

 Το φαινόμενο παρακολουθείται από την Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων.

Οι επιπτώσεις στον οργανισμό από τα τρόφιμα αυτά, δεν εμφανίζονται άμεσα αλλά χρόνια αργότερα, καλό θα είναι όμως να περιορίζουμε την κατανάλωση των προϊόντων αυτών ,να καταναλώνουμε τρόφιμα με αντικαρκινική δράση ,και να καταναλώνουμε τρόφιμα με πολλές φυτικές ίνες διότι διευκολύνουν τις κενώσεις και έτσι αποβάλλονται οι καρκινογόνες ουσίες πριν απορροφηθούν από το παχύ έντερο. Η αντικαρκινική δράση κατηγοριών τροφίμων θα δημοσιευθεί σε επόμενο κείμενο.

Dr. Νίκος Κατσαρός
Π. Πρόεδρος ΕΦΕΤ
Π.Πρόεδρος της Ενωσης Ελλή­νων Χημικών
Επιστημονικός Συνεργάτης ΕΚΕΦΕ ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ

Η διατροφή παίζει σημαντικό ρόλο στην πρόληψη και τη θεραπεία του καρκίνου.

 Οι υγιεινές διατροφικές επιλογές μπορούν να βοηθήσουν στη μείωση του κινδύνου εμφάνισης καρκίνου, να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής των ασθενών με καρκίνο και να ενισχύσουν την αποτελεσματικότητα της θεραπείας.

Πρόληψη του καρκίνου

Η διατροφή μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη του καρκίνου με διάφορους τρόπους. Οι τροφές που είναι πλούσιες σε φυτικές ίνες, βιταμίνες και μέταλλα, όπως φρούτα, λαχανικά, δημητριακά ολικής αλέσεως και άπαχες πρωτεΐνες, μπορούν να βοηθήσουν στην προστασία των κυττάρων από βλάβες που μπορεί να οδηγήσουν σε καρκίνο.

Καρκίνος και διατροφή – Οι τροφές που πρέπει να αποφεύγετε

Η κακή διατροφή δεν επηρεάζει μόνο το βάρος, αλλά συνδέεται σε σημαντικό βαθμό με την πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου. Υπολογίζεται ότι οι διατροφικές συνήθειες σχετίζονται με το 30% των καρκίνων στις αναπτυγμένες χώρες και το 20% των καρκίνων στις αναπτυσσόμενες χώρες.

Τα δεδομένα αυτά αναγορεύουν τη διατροφή στη δεύτερη μετά το κάπνισμα αιτία καρκίνου, η οποία μπορεί να προβλεφθεί.

Σύμφωνα με ορισμένες μελέτες, το 60% όλων των περιπτώσεων καρκίνου οφείλονται σε λάθος διατροφή.

Η συστηματική κατανάλωση μίας ή περισσότερων από τις παρακάτω τροφές μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο καρκίνου

Επεξεργασμένες τροφές

Οι τροφές που έχουν υποστεί επεξεργασία και περιέχουν μεγάλες ποσότητες ζάχαρης, αλατιού, κορεσμένων λιπαρών και συντηρητικών. αυξάνουν τον κίνδυνο καρδιακών παθήσεων, διαβήτη, παχυσαρκίας και καρκίνου.

Μελέτες έδειξαν ότι η κατά 10% αύξηση της κατανάλωσης πολύ επεξεργασμένων τροφών συνδέεται με 12% αύξηση του κινδύνου γενικού καρκίνου και 11% αύξηση του καρκίνου του μαστού.

Αποφεύγετε τα έτοιμα προϊόντα ζύμης, τα αναψυκτικά, τα τυποποιημένα αλμυρά και γλυκά σνακ.

Τηγανητές πατάτες

Το ακρυλαμίδιο, μια χημική ουσία που δημιουργείται όταν οι τροφές με άμυλο μαγειρεύονται σε υψηλές θερμοκρασίες, αυξάνουν τον κίνδυνο καρκίνου και επηρεάζουν το νευρικό και αναπαραγωγικό σύστημα.

Αμυλούχες τροφές που έχουν καεί στο μαγείρεμα έχουν τις μεγαλύτερες ποσότητες τοξικών ουσιών.

Για να περιορίσετε το ακρυλαμίδιο, η Βρετανική Υπηρεσία Προτύπων Τροφίμων (FSA) συστήνει να μην ψήνετε και τηγανίζετε πολύ τα φαγητά που περιέχουν άμυλο (τοστ, πατάτες, ψωμί κλπ.).

Αλκοόλ

Αρκεί ένα αλκοολούχο ποτό την ημέρα για να αυξηθεί ο κίνδυνος καρκίνου του μαστού κατά 5%, του στοματοφάρυγγα κατά 17% και του οισοφάγου κατά 30%.

Περίπου το 5% των νέων καρκίνων και το 6% των θανάτων από καρκίνο παγκοσμίως συνδέεται άμεσα με την κατανάλωση αλκοόλ.

Μπέικον

Τα επεξεργασμένα παράγωγα κόκκινου κρέατος, όπως το μπέικον, τα λουκάνικα και τα αλλαντικά γενικά, αυξάνουν το κίνδυνο καρκίνου.

Ειδικότερα, η κατανάλωση 50 γραμμαρίων (4 φέτες μπέικον ή ζαμπόν) καθημερινά, αυξάνει τον κίνδυνο καρκίνου του παχέος εντέρου κατά 18%.

Πολύ ψημένο κρέας

Το κρέας που ψήνεται στα κάρβουνα μπορεί να βλάψει το DNA. Σύμφωνα με το Εθνικό Ινστιτούτο Καρκίνου των ΗΠΑ, το κρέας που ψήνεται σε πολύ υψηλές θερμοκρασίες, σε ανοιχτή φωτιά ή στο τηγάνι, σχηματίζει στην επιφάνειά του ετεροκυκλικές αμίνες και πολυαρωματικούς υδρογονάνθρακες που προκαλούν αλλαγές στο DNA, οι οποίες συνδέονται με τον κίνδυνο καρκίνου.

Η τακτική κατανάλωση υπερβολικά ψημένου κρέατος αυξάνει τον κίνδυνο καρκίνου του παγκρέατος κατά 60% και διπλασιάζει τον κίνδυνο καρκίνου του μαστού σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες.

Κόκκινο κρέας

Ανεξάρτητα από τον τρόπο μαγειρέματος, η τακτική κατανάλωση κόκκινου κρέατος αυξάνει τον κίνδυνο καρκίνου του παγκρέατος, του παχέος εντέρου και του στομάχου.

Άσπρο αλεύρι

Μια διατροφή πλούσια σε τροφές με υψηλό γλυκαιμικό δείκτη μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο καρκίνου του πνεύμονα κατά 49%, σύμφωνα με ερευνητές του Κέντρου Έρευνας για τον Καρκίνο του Πανεπιστημίου του Τέξας.

Καυτά ροφήματα

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, όταν πίνετε καφέ ή τσάι σε πολύ υψηλές θερμοκρασίες αυξάνεται ο κίνδυνος καρκίνου του οισοφάγου.

Σε συνδυασμό με κάπνισμα και αλκοόλ, ο κίνδυνος πενταπλασιάζεται.

Ζάχαρη

Αν κόψετε τη ζάχαρη, μειώνετε τον κίνδυνο καρκίνου.

Μελέτες έδειξαν ότι οι γυναίκες που καταναλώνουν πολλή ζάχαρη έχουν 27% μεγαλύτερο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου στο μαστό.

Η αύξηση της γλυκόζης στο αίμα αυξάνει τα επίπεδα οιστρογόνων που συνδέονται με τον καρκίνο του μαστού.

Τα καρκινικά κύτταρα χρειάζονται γρήγορη ενέργεια για να αναπτυχθούν και η ζάχαρη τους την προσφέρει.

Γαλακτοκομικά

Η κατανάλωση πολλών γαλακτοκομικών αυξάνει τον κίνδυνο καρκίνου του προστάτη.

Σύμφωνα με κάποιους ερευνητές αυτό οφείλεται στα λιπαρά των γαλακτοκομικών,

το ασβέστιο και τις ορμόνες, ενώ κατ’ άλλους τα γαλακτοκομικά μεταβάλλουν τα επίπεδα βιταμίνης D και τεστοστερόνης.

Ποπ κορν στο φούρνο μικροκυμάτων

Το πρόβλημα δεν είναι το ποπ κορν, αλλά n συσκευασία, το εσωτερικό της οποίας περιέχει ένα χημικό για να μην κολλάνε σε αυτή οι σπόροι καλαμποκιού.

Καθώς η συσκευασία θερμαίνεται,

η επικάλυψη αποσυντίθεται απελευθερώνοντας υπερφθοροοκτανοϊκό οξύ,

το οποίο έχει συνδεθεί με αυξημένο κίνδυνο καρκίνου του ήπατος και του προστάτη.

Κορεσμένα λιπαρα

Σύμφωνα με πρόσφατη αμερικανική μελέτη, μια σημαντική αύξηση των επιπέδων της χοληστερίνης

οδηγεί σε ταχύτατο πολλαπλασιασμό των βλαστοκυττάρων του εντέρου, επιτρέποντας έτσι

τον σχηματισμό καρκινικών όγκων με 100 φορές μεγαλύτερη ταχύτητα.

Αναψυκτικα

Σύμφωνα με Αυστραλούς ερευνητές, αρκεί ένα αναψυκτικό την ημέρα για να αυξηθεί ο κίνδυνος πολλών μορφών καρκίνου, όπως του ήπατος, του προστάτη, των ωοθηκών και της χοληδόχου κύστης.

Συμβουλές για μια υγιεινή διατροφή για την πρόληψη και τη θεραπεία του καρκίνου

Για να ακολουθήσετε μια υγιεινή διατροφή για την πρόληψη και τη θεραπεία του καρκίνου, ακολουθήστε τις ακόλουθες συμβουλές:

• Καταναλώνετε μια ποικιλία φρούτων, λαχανικών, δημητριακών ολικής αλέσεως, άπαχων πρωτεϊνών και υγιών λιπών.
• Αποφύγετε τα επεξεργασμένα τρόφιμα, τα σακχαρούχα ποτά και το κόκκινο και επεξεργασμένο κρέας.
• Διατηρήστε ένα υγιές βάρος.
• Πίνετε άφθονο νερό.

Εάν έχετε καρκίνο, είναι σημαντικό να μιλήσετε με τον γιατρό σας σχετικά με τη διατροφή σας. Ο γιατρός σας μπορεί να σας βοηθήσει να αναπτύξετε ένα διατροφικό πλάνο που να καλύπτει τις διατροφικές σας ανάγκες και να σας βοηθά να αντιμετωπίσετε τη θεραπεία του καρκίνου.