Η Αμφίπολη ήταν αρχαία πόλη χτισμένη στην ανατολική Μακεδονία, στις όχθες του ποταμού Στρυμόνα, στη θέση πόλης που παλαιότερα ονομαζόταν “Εννέα Οδοί” ή πολύ κοντά σε αυτήν. Η Αμφίπολη ιδρύθηκε από Αθηναίους το 437 π.Χ. με στόχο τον έλεγχο της πλούσιας σε πρώτες ύλες περιοχή και εγκαταλείφθηκε οριστικά τον 8ο αιώνα μ.Χ.
Σήμερα στην περιοχή είναι χτισμένος ο ομώνυμος σύγχρονος οικισμός, που βρίσκεται περίπου 60 χλμ. νοτιοανατολικά των Σερρών. Η αρχαιολογική έρευνα έχει αποκαλύψει ερείπια ανθρώπινης εγκατάστασης που χρονολογούνται γύρω στο 3.000 π.Χ. Εξαιτίας της στρατηγικής της θέσης η περιοχή είχε οχυρωθεί από πολύ νωρίς.
Η Ηιών ήταν αρχαία ελληνική πόλη την οποία ίδρυσαν έποικοι από την Ερέτρια στην αριστερή όχθη του Στρυμόνα, σε απόσταση 25 σταδίων (4.628 μ. δηλ. 25×185,15) από την Αμφίπολη, όσο απέχει σήμερα από την Αμφίπολη ή Χρυσούπολη Καβάλας.
Την Ηιόνα αναφέρει ο ιστορικός Θουκυδίδης στην Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου ως τόπο ιδιαίτερης στρατηγικής σημασίας για τους Αθηναίους κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού Πολέμου.
Η Ηιών ή Ηιόνα ή Ίον, κατά την αρχαιότητα, κατελήφθη από τους Πέρσες το 476 π.Χ. κατά τη διάρκεια των Περσικών Πολέμων. Ο Ξέρξης κατασκεύασε κοντά της γέφυρα για να περάσει ο περσικός στρατός στη Μακεδονία. Αργότερα, ο Πέρσης στρατηγός Βόγης την υπερασπίστηκε εναντίον των Αθηναίων, που είχαν επικεφαλής τον Κίμωνα, τον γιο του Μιλτιάδη.
Στη συνέχεια το 475 π.Χ. πολιορκήθηκε, προκειμένου να ενταχθεί στο «Κοινόν της Δήλου », υπό την ηγεσία της Αθήνας, και επικεφαλής των συμμαχικών στρατευμάτων ήταν ο στρατηγός Κίμωνας.
Στο Πελοποννησιακό πόλεμο, ο ιστορικός Θουκυδίδης, που ήταν στρατηγός την έσωσε από τον Βρασίδα , δεν κατόρθωσε όμως να ανακτήσει την Αμφίπολη, γι αυτό καταδικάστηκε σε θάνατο, που τον απέφυγε μένοντας εξορία είκοσι χρόνια.
Το 480 π.Χ. ο Ξέρξης περνώντας από την περιοχή έθαψε ζωντανούς εννέα νεαρούς άντρες και εννέα παρθένες ως θυσία σε ποτάμιο θεό. Μελετώντας τις πηγές, για την ιστορία της Αμφίπολης δεν μπορεί παρά να σταματήσει κανείς στην πληροφορία που μας δίνει ο Ηρόδοτος, πως ο Ξέρξης κατά το πέρασμά του από την περιοχή το 480 πΧ προέβη στην κατάχωση εννέα εφήβων και εννέα κορασίδων, από το ντόπιο πληθυσμό!
Πιο συγκεκριμένα ο Ηρόδοτος στο Έβδομο βιβλίο αναφέρει: “Κι αυτή η περιοχή, που βρίσκεται γύρω απ᾽ το Παγγαίο, λέγεται Φυλλίδα, κι εκτείνεται προς τα δυτικά ώς τον ποταμό Αγγίτη που χύνει τα νερά του στον Στρυμόνα, ενώ προς τα νότια εκτείνεται ώς τον ίδιο τον Στρυμόνα, στον οποίο οι μάγοι, για να πάρουν αίσιους οιωνούς, έσφαζαν κάτασπρα άλογα.
Αφού έκαναν λοιπόν αυτές τις μαγικές τελετές στον ποταμό και, κοντά σ᾽ αυτές, κι άλλα πολλά στην πόλη Εννέα οδοί των Ηδωνών, διάβαιναν από τη γέφυρα του Στρυμόνα, καθώς βρήκαν τις όχθες του ζεμένες με γέφυρα. Κι όταν έμαθαν πως ο τόπος αυτός ονομαζόταν Εννέα οδοί, εκεί κατάχωσαν ζωντανούς στη γη εννιά παλικάρια κι εννιά κοπέλες του εντόπιου πληθυσμού.”
Προσπαθεί δε παρακάτω να δώσει τη δική του ερμηνεία για την περίεργη αυτή πράξη του Ξέρξη: Κι είναι περσικό έθιμο να καταχώνουν στη γη ζωντανούς· έτσι, έχω την πληροφορία πως και η Άμηστρις, η γυναίκα του Ξέρξη, στα γηρατειά της έκανε χάρισμα στο θεό, που καταπώς πιστεύουν βασιλεύει στον Κάτω κόσμο, δυο επτάδες αγόρια, γιους επισήμων Περσών, καταχώνοντας τα στη γη — ήταν το ευχαριστώ της στο θεό που της χάριζε ζωή. Περίπου εκατόν πενήντα χρόνια αργότερα από το ίδιο σημείο θα ξεκινούσε ο στόλος του Μεγάλου Αλεξάνδρου για την Ασία. Μόνο που ο Αλέξανδρος δεν είχε ανάγκη ούτε να «καταχώσει» νέους, ούτε να θυσιάσει μία άλλη «Ιφιγένεια».
Ένα χρόνο μετά στην Αμφίπολη ο βασιλιάς της Μακεδονίας Αλέξανδρος Α΄ νίκησε τα υπολείμματα του στρατού του Ξέρξη.
Τον 5ο αιώνα π.Χ. οι Αθηναίοι επιχείρησαν να αποικίσουν την περιοχή που είχε άμεση πρόσβαση σε σημαντικές πρώτες ύλες, όπως ο χρυσός και ο άργυρος του Παγγαίου και τα πυκνά δάση της περιοχής -τα τελευταία ενδιέφεραν του Αθηναίους για την ξυλεία τους.
Η πρώτη απόπειρα της Αθήνας, το 465 π.Χ., να αποικήσει την περιοχή απέτυχε. Θράκες πελταστές συνέτριψαν στον Δραβήσκο την οπλιτική φάλαγγα 2.500-3.000 Αθηναίων αποίκων της πόλης των Εννέα Οδών, οι οποίοι προχωρούσαν στη θρακική ενδοχώρα με σκοπό την κατάληψη των προσοδοφόρων χρυσωρυχείων της.
Λίγο δυτικότερα του σημερινού ομώνυμου χωριού, στην τοποθεσία «Φραγκάλα», έχουν εντοπιστεί λείψανα (αρχιτεκτονικά μέλη και επιγραφές) αρχαίας πόλης, η οποία ταυτίζεται με την αρχαία θρακική πόλη της Ηδωνίδας Δραβήσκο, που η ονομασία της διασώθηκε, με ελάχιστη μόνο παραφθορά, στην παλιά ονομασία του χωριού «Σδραβήκι». Η μνεία της πόλης από τον Στράβωνα και τον Αππιανό μαρτυρεί την ύπαρξή της στη ρωμαϊκή εποχή, αφού υποβαθμίστηκε πιθανώς σε απλή κώμη εξαρτώμενη διοικητικά από την κοντινή Αμφίπολη.
Το 465 π.Χ Θράκες πελταστές συνέτριψαν εκεί την οπλιτική φάλαγγα 2.500-3.000 Αθηναίων αποίκων της πόλης των Εννέα Οδών, οι οποίοι προχωρούσαν στη θρακική ενδοχώρα με σκοπό την κατάληψη των προσοδοφόρων χρυσωρυχείων της. Το όνομά της Εννέα Οδοί, η πόλη το πήρε στην κυριολεξία από εννέα δρόμους που οδηγούσαν εκεί ή ξεκινούσαν από εκεί. Αυτοί αποτελούσαν τη ραχοκοκαλιά του πολιτικού χάρτη όλου του Παγγαίου. Ανάλογα με τον προορισμό του κάθε δρόμου, δόθηκε σ’ αυτόν από εμένα, η κατάλληλη ονομασία.
ΟΔΟΣ ΠΕΡΑΙΑΣ. Ήταν ο παραλιακός δρόμος, που μέσο Ηιώνας και Γαληψού οδηγούσε ανατολικά σε Οισύμη και Νεάπολη. Διέσχιζε όλη την νότια ονομαζόμενη Θασίτικη περαία, από την οποία και προέκυψε το όνομά της. ΟΔΟΣ ΟΡΡΕΣΚΕΙΑΣ. Μέσω της Φάγρης και της επικρατείας των Ορρεσκείων, οδηγούσε στην ορεινή Ορρέσκεια στο Σύμβολο όρος.
ΟΔΟΣ ΠΙΕΡΙΑΣ. Μέσω της Σερμύλιας (=πολλά νερά). διέσχιζε όλη την Πιερία ως τον Αυλώνα και την Πρασιάδα λίμνη στη Ελευθερούπολη.
ΟΔΟΣ ΔΙΟΝΥΣΟΥ. Συνέδεε τους ορεινούς Σάτρες και το μαντείο του Διόνυσου το οποίο προστάτευαν, με τις Εννέα Οδούς. Υπήρξε ένας δρόμος που ποτέ κανένας εχθρός δεν τόλμησε να ακολουθήσει.
ΟΔΟΣ ΔΑΤΟΥ. Υπήρξε ο δρόμος που διασχίζοντας την ανατολική Ηδωνίδα, οδηγούσε στην βόρεια ενδοχώρα και στις εύφορες πεδιάδες της Δάτου.
ΟΔΟΣ ΗΔΩΝΙΔΟΣ. Μέσω της Μυρκίνου και Δραβήσκου διέσχιζε Ιχναία και Ηδωνίδα. Συνέδεε ακόμα τις βόρεια της Κερκινίτιδος λίμνης εκτάσεις.
ΟΔΟΣ ΒΙΣΑΛΤΙΑΣ. Διέσχιζε όλη τη Βισαλτία και μέσω της Βέργας οδηγούσε δυτικά. Αυτόν το δρόμο ακολούθησαν οι Μακεδόνες, κατά την άφιξή τους στο Παγγαίο.
ΟΔΟΣ ΕΥΚΑΡΠΙΑΣ. Οδηγούσε στις εύφορες εκτάσεις της ανατολικής Βισαλτίας, εκεί όπου γνώρισε ανάπτυξη η Τράγιλος και όπου κατά καιρούς λειτούργησαν οι κληρουχίες ΤΡΙΗ και Βρέα. Συνέχιζε στην ορεινή Βισαλτία.
ΟΔΟΣ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ. Ήταν ο παραλιακός δρόμος που μέσω της Αργίλου, των στενών της Ρεντίνας και της Απολλωνίας, οδηγούσε στις πόλεις της Χαλκιδικής.
Οι Εννέα Οδοί ήταν πόλη των Ηδωνών στις όχθες του ποταμού Στρυμόνα στη Μακεδονία η οποία και καταστράφηκε από τους Αθηναίους , που επέδραμαν αιφνίδια, χωρίς να υπάρξει προηγούμενη αιτία.
Συγκεκριμένα μετά τους περσικούς πολέμους, το 430 π.Χ., η Αθηναϊκή Δημοκρατία απεφάσισε την κατάληψη της χρυσοφόρου περιοχής και την εκδίωξη των κατοίκων της προκειμένου να δημιουργήσει εκεί δική της αποικία, αποστέλλοντας τον Αθηναίο στρατηγό Άγνωνα ο οποίος και τελικά αφού την κατέλαβε, τη λεηλάτησε και την κατέστρεψε εκδιώκοντας τους κατοίκους της, όσοι επέζησαν του αφανισμού, έκτισε στη συνέχει στην ίδια θέση την Αμφίπολη.
Ο Θουκυδίδης λέει : «Τη θέση αυτή, όπου είναι τώρα η πόλη, δοκίμασε παλαιότερα να την αποικίσει και ο Αρισταγόρας ο Μιλήσιος, τότε που τον καταδίωκε ο βασιλιάς Δαρείος, αλλά εκδιώχθηκε από τους Ηδώνες· έπειτα, ύστερα από τριάντα δύο χρόνια οι Αθηναίοι έστειλαν δέκα χιλιάδες εποίκους και δικούς τους και από άλλες πόλεις εθελοντές, οι οποίοι εξολοθρεύτηκαν στον Δραβήσκο από τους Θράκες.
Η Αθήνα επανήλθε την εποχή του Περικλή, το 437 π.Χ., ιδρύοντας την Αμφίπολη. Σύμφωνα με τον Θουκυδίδη η πόλη ονομάστηκε έτσι επειδή ο ποταμός Στρυμόνας ρέει γύρω από την πόλη περιβάλλοντάς την, αλλά για την ετυμολογία υπάρχουν και άλλες θεωρίες. Στην συνέχεια η Αμφίπολη έγινε η κύρια βάση των Αθηναίων στην Θράκη και στόχος των Σπαρτιατών. Και ύστερα από είκοσι εννέα χρόνια, το (430 π.Χ. ), οι Αθηναίοι ήλθαν ξανά με αρχηγό για την ίδρυση αποικίας τον Άγνωνα του Νικίου, έδιωξαν τους Ηδώνες και έχτισαν την πόλη στη θέση που πρωτύτερα ονομαζόταν Εννέα Οδοί.
Βάση για την επιχείρηση είχαν την Ηιώνα, το εμπορικό λιμάνι τους στο στόμιο του ποταμού, σε απόσταση είκοσι πέντε σταδίων από την τωρινή πόλη που ο Άγνων την ονόμασε Αμφίπολη, διότι καθώς ο Στρυμόνας την περιβρέχει και από τις δύο πλευρές σχηματίζοντας αγκώνα, έχτισε μακρύ τείχος από ένα σημείο του ποταμού σε ένα άλλο και ίδρυσε την πόλη, περίβλεπτη από τη θάλασσα και από την στεριά». Κατά την διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου οι Σπαρτιάτες κατέλαβαν την πόλη. Για την σωτηρία της πόλης στάλθηκε από τους Αθηναίους μία αποστολή υπό την ηγεσία του Θουκυδίδη (του μετέπειτα ιστορικού). Η αποστολή απέτυχε, γεγονός που οδήγησε τον Θουκυδίδη στην εξορία.
Στην συνέχεια στάλθηκε ο Κλέων ο οποίος σκοτώθηκε κατά τη μάχη της Αμφίπολης, μίας σφοδρής σύγκρουσης στην οποία βρήκε τον θάνατο και ο Σπαρτιάτης στρατηγός Βρασίδας. Με την Ειρήνη του Νικία ή Νικίειο ειρήνη, η Σπάρτη δεσμευόταν να αποδώσει την Αμφίπολη στην Αθήνα, κάτι που δεν έγινε και αποτέλεσε σημείο νέων τριβών και ένα από τα θέματα που στάθηκαν αιτία να παραβιαστεί η ειρήνη και να ξαναρχίσει ο Πελοποννησιακός Πόλεμος.
Πηγή: greekhistoryandprehistory
Ιβάν Σβιτάιλο
