Το εμβατήριο “Μακεδονία ξακουστή” είναι ένα τραγούδι για τη Μακεδονία που ακούγεται σε εορτές και εθνικές επετείους και καθιερώθηκε ως “ύμνος” της Μακεδονίας.
Το τραγούδι ακούγεται ως εμβατήριο σε στρατιωτικές παρελάσεις ανά την Ελλάδα, τραγουδιέται σε εθνικές επετείους και συμπεριλαμβάνεται σε παραστάσεις ή ανεπίσημες παρουσιάσεις μακεδονικών παραδοσιακών χορών στην περιοχή της Μακεδονίας ή ευρύτερα.
Οι οι τοπικές κοινωνίες της Μακεδονίας του αποδίδουν κεντρική θέση στο τοπικό μουσικοχορευτικό σύνολο.
Η προέλευση του τραγουδιού
Η ακριβής προέλευση του τραγουδιού δεν είναι γνωστή. Η ταυτότητα του δημιουργού του δεν φανερώθηκε ποτέ. Γυναίκες από την την Άνω Ορεινή και την Πετρούσα αποδίδουν τους ελληνικούς στίχους και τη διδασκαλία του χορού σε κάποιον ανώνυμο δάσκαλο μετά τον Πόλεμο. Φαίνεται πως κάποιος κάθισε και το έγραψε, κι όχι πολλοί, σε βάθος χρόνου. Ίσως να είναι αυτός ο ανώνυμος δάσκαλος, τις αρχές του εικοστού αιώνα, όταν οι Βούλγαροι κομιτατζήδες ρήμαζαν τη Μακεδονία. Ένα στοιχείο που συνηγορεί υπέρ αυτής της άποψης είναι πως ο τρίτος στίχος, «που έδιωξες τους βάρβαρους», αρχικά ήταν «που έδιωξες τους Βούλγαρους», που άλλαξε μετέπειτα για πολιτικούς λόγους.
“Μπορεί να θεωρηθεί και δημοτικό τραγούδι γιατί έμεινε στην παράδοση χωρίς να γνωρίζουμε τίποτα για τον στιχουργό του. Χρονολογείται μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους. Ήταν νωπά τα γεγονότα, εξ’ ου και το έδιωξες τους Βούλγαρους. Βέβαια ο στίχος αυτός άλλαξε αρκετές φορές μέσα στα χρόνια”, εξηγεί ο Δημήτριος Ευαγγελίδης, εθνολόγος.
Δεν υπάρχουν λεπτομερείς πληροφορίες για το πώς έγινε μέρος του εκπαιδευτικού προγράμματος. Απουσιάζει η αναφορά σε αυτό στους Ελληνικούς Χορούς του χοροδιδάσκαλου Χαράλαμπου Σακελλαρίου, βιβλίου του 1940 που χρησιμοποιήθηκε από το Λύκειο Ελληνίδων, τις Γυμναστικές Ακαδημίες κ.ά φορείς.
Μετά το Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο ο χορός του εμβατηρίου εντάχθηκε στον κατάλογο των ελληνικών εθνικών χορών πολλών περιοχών της Ελλάδας, κι έκτοτε άρχισε να διδάσκεται σε σχολεία όλης της Ελλάδας, ενώ συνδέθηκε με εορτασμούς εθνικών επετείων.
Το τραγούδι έχει γίνει σύμβολο της Μακεδονίας, χρησιμοποιείται συχνά ως εμβατήριο σε στρατιωτικές παρελάσεις ανά την Ελλάδα και τραγουδιέται σε εθνικές επετείους, προκαλώντας ρίγη συγκίνησης.
Οι στίχοι
Μακεδονία ξακουστή
του Αλεξάνδρου η χώρα,
που έδιωξες τους βάρβαρους
κι ελεύθερη είσαι τώρα!
ήσουν και θα ΄σαι ελληνική,
Ελλήνων το καμάρι,
κι εμείς Ελληνόπουλα
σου πλέκουμε στεφάνι
Οι Μακεδόνες δεν μπορούν
να ζούνε σκλαβωμένοι,
όλα κι αν τα χάσουνε
η λευτεριά τους μένει!
Το διαμαντένιο στέμα σου
για βάλε στο κεφάλι,
για να σ’ αντικρίζουμε
Μακεδονία πάλι! (ή μετγ. περήφανα και πάλι)
Μακεδονόπουλα μικρά
τώρα καί σείς χαρείτε,
πρωτού καί σείς στά βάσανα,
όλου τού κόσμου μπείτε.