Τι είναι το Ghibli; Είναι ένα ιαπωνικό studio που φτιάχνει ταινίες animation και όχι μόνο-έχει κάνει και διαφημίσεις. Ιδρύθηκε στις 15 Ιουνίου 1985, με επικεφαλής τους σκηνοθέτες Hayao Miyazaki, Isao Takahata και τον παραγωγό Toshio Suzuki. Οι Miyazaki και Takahata είχαν ήδη μεγάλη καριέρα στον ιαπωνικό κινηματογράφο και την τηλεόραση και είχαν συνεργαστεί πριν την δημιουργία του studio.

Οι ταινίες της Ghibli έχουν πάντα υπέροχη αισθητική και προσεγμένα σενάρια και δικαίως θεωρούνται ό,τι καλύτερο στον κόσμο του animation ειδικά και του σινεμά γενικά. Εύλογα οι διακρίσεις του είναι πολλές, μεταξύ αυτών και δύο Όσκαρ.

Ένας βασικός λόγος είναι η νοσταλγία. Για πολλούς, οι ταινίες του Ghibli συνδέονται με αναμνήσεις της παιδικής ηλικίας. Οι απαλοί χρωματικοί τόνοι, οι ήπιες διαβαθμίσεις και τα οργανικά σχήματα προκαλούν μια αίσθηση οικειότητας.

Σε μια εποχή που κυριαρχείται από γρήγορα ψηφιακά μέσα και υπερρεαλιστικά CGI, το στιλ Ghibli προσφέρει μια αναζωογονητική αντίθεση -μια επιστροφή στην χειροποίητη ομορφιά των παραδοσιακών animation.

Η καλλιτεχνική γοητεία του στιλ Ghibli είναι επίσης σημαντική. Η χαρακτηριστική εμφάνιση του στούντιο -με πλούσια φόντα, εκφραστικούς χαρακτήρες και ζωγραφική ποιότητα- προσφέρεται για δημιουργική επανερμηνεία. Οι χρήστες απολαμβάνουν να βλέπουν οικείες σκηνές ή προσωπικές φωτογραφίες να μεταμορφώνονται σε κάτι που μοιάζει ταυτόχρονα φανταστικό και διαχρονικό.

Πολιτιστικά, το Ghibli συνδέει την Ανατολή με τη Δύση. Ενώ βασίζεται στην ιαπωνική λαογραφία, τα θέματά του -οικολογία, ανθρώπινες σχέσεις-είναι παγκοσμίως κατανοητά. Αυτή η οικουμενικότητα το καθιστά ελκυστικό σε όλους, σε οποιοδήποτε σημείο του πλανήτη ζουν.

Τι λένε οι επικριτές της τάσης και γιατί

Ας συνοψίσουμε τις αντιρρήσεις σε δύο διατυπώσεις:

“Δεν έχω κανένα πρόβλημα με τη χρήση τεχνολογίας που βασίζεται σε κλεμμένη τέχνη. Δεν δίνω δεκάρα για την τέχνη ή τους καλλιτέχνες. Θα καταναλώσω ευχαρίστως ό,τι και αν μου δώσεις. Παρακαλώ, προχωρήστε και απολύστε όλους τους καλλιτέχνες και σταματήστε να παράγετε πρωτότυπες ταινίες, μουσική και βιβλία. Θα φάω ευχαρίστως τα σκουπίδια της τεχνητής νοημοσύνης, αν σας γλιτώσει έστω και ένα ευρώ. Δεν χρειάζεται να δημιουργηθεί ποτέ ξανά κάτι νέο και αληθινό. Η τέχνη δεν έχει νόημα και αξία και οι καλλιτέχνες είναι παράσιτα. Απλά δώστε μου ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ για να καταναλώνω. Α, και στα παλιά μου παπούτσια ο πλανήτης” (εννοεί την τεράστια ενέργεια που καταναλώνουν τα μοντέλα AI).

Χρήστης των social media αναφέρει και αυτό: “Παρακολουθώντας το καινούριο τρεντ με τη δημιουργία εικόνων AI που μιμούνται απόλυτα την τεχνική του Miyazaki και του Studio Ghibli, είτε για σχολιασμό της επικαιρότητας είτε για χρήση σε διαφημιστικές καμπάνιες, είτε για δημιουργία profile picture, σκέφτομαι κι εγώ με πόση ευκολία δεχόμαστε να καταπατούνται κατάφορα τα πνευματικά δικαιώματα, ενός, μάλιστα, εν ζωή καλλιτέχνη. Η OpenAi δηλαδή, χωρίς τη συγκατάθεση του καλλιτέχνη μοιράζει απλόχερα το κλεμμένο trademark από το Studio Ghibli προς ίδιον όφελος”. 

Είναι όμως έτσι;

Μια πιο ψύχραιμη οπτική πάνω στο θέμα

Στο πεδίο της καλλιτεχνικής δημιουργίας, η επιρροή ενός στιλ δεν θεωρείται απαραίτητα πρόβλημα. Οι καλλιτέχνες εμπνέονται συνεχώς από προγενέστερα έργα και ενσωματώνουν στοιχεία τους για να δημιουργήσουν κάτι νέο. Το πρόβλημα προκύπτει όταν η αντιγραφή είναι τόσο πιστή που δεν αφήνει χώρο για την προσωπική καλλιτεχνική έκφραση. Σε αυτή την περίπτωση, η τέχνη μετατρέπεται σε μίμηση και όχι σε δημιουργία, γεγονός που μπορεί να περιορίσει την καινοτομία και την εξέλιξη της οπτικής αφήγησης.

Από νομική σκοπιά, το ύφος δεν προστατεύεται αυστηρά από τα πνευματικά δικαιώματα, καθώς αυτά ισχύουν για συγκεκριμένα έργα και χαρακτήρες, όχι για γενικά καλλιτεχνικά στιλ. Ωστόσο, αν μια δημιουργία μιμείται τόσο στενά το Ghibli που μπορεί να προκαλέσει σύγχυση στο κοινό ή να θεωρηθεί πλαστογραφία, τότε μπορεί να υπάρξει νομικό ζήτημα. Για παράδειγμα, αν μια ταινία ή σειρά παρουσιαστεί ως “Ghibli-like” χωρίς την έγκριση του στούντιο, ενδέχεται να εγείρει θέματα εμπορικής εκμετάλλευσης ξένης πνευματικής ιδιοκτησίας.

Τελικά το να επηρεάζεται κάποιος από το Ghibli δεν είναι πρόβλημα -αντίθετα, είναι απόδειξη της επιρροής και της διαχρονικότητας του στούντιο. Ωστόσο, η πιστή αντιγραφή χωρίς νέα δημιουργική προσέγγιση μπορεί να είναι επιζήμια για την πρωτοτυπία ενός καλλιτέχνη. Το σημαντικό είναι να χρησιμοποιεί κανείς την έμπνευση ως αφετηρία για να εξερευνήσει δικές του ιδέες και όχι ως έναν τρόπο απλής αναπαραγωγής.

Και κάτι ακόμα: αυτό το trend έγινε η αφορμή να μάθει σχεδόν ολόκληρος ο πλανήτης τον Miyazaki και τα αριστουργήματά του. Δεν είναι λίγο και ας έχει κάποιο κόστος. Στο τέλος όσοι δουν ταινίες της Ghibli θα βγουν σίγουρα κερδισμένοι -όπως και η ανθρωπότητα.