Η νόσος των Λεγεωνάριων είναι μια σοβαρή μορφή πνευμονίας που προκαλείται από το βακτήριο Legionella.

Η νόσος των Λεγεωνάριων είναι μια σοβαρή μορφή λοίμωξης των πνευμόνων και προκαλείται από ένα βακτήριο που ονομάζεται Legionella. Οι περισσότεροι άνθρωποι προσβάλλονται από τη νόσο όταν λαμβάνουν το βακτήριο από το νερό ή το χώμα.

Οι ηλικιωμένοι, τα άτομα με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα και οι καπνιστές διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να αναπτύξουν τη νόσο.

Το βακτήριο legionella προκαλεί επίσης τον πυρετό Pontiac, μια ηπιότερη νόσο που μοιάζει με γρίπη. Ο πυρετός Pontiac συνήθως υποχωρεί από μόνος του. Αντίθετα, η νόσος των Λεγεωνάριων, αν δεν αντιμετωπιστεί, μπορεί να αποβεί θανατηφόρα.

Η έγκαιρη χορήγηση αντιβιοτικών θεραπεύει συνήθως τη νόσο, αλλά ορισμένα άτομα ενδέχεται να παρουσιάσουν προβλήματα ακόμη και μετά τη θεραπεία.

Συμπτώματα

Η νόσος των Λεγεωνάριων εμφανίζεται συνήθως 2 έως 10 ημέρες μετά την έκθεση στο βακτήριο. Αρχικά, τα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν:

• Πονοκέφαλο
• Μυϊκούς πόνους
• Πυρετό που μπορεί να φτάσει ή να ξεπεράσει τους 40°C

Τη δεύτερη ή τρίτη ημέρα μπορεί να εμφανιστούν επιπλέον συμπτώματα:

• Βήχας, με ή χωρίς φλέγμα, και ενίοτε αίμα
• Δύσπνοια
• Πόνος στο στήθος
• Ναυτία, εμετός και διάρροια
• Σύγχυση ή διαταραχές της νοητικής λειτουργίας

Αν και κυρίως προσβάλλει τους πνεύμονες, η νόσος μπορεί να προκαλέσει λοιμώξεις και σε άλλες περιοχές του σώματος. Ο πυρετός Pontiac, η ήπια μορφή της νόσου, προκαλεί πυρετό, ρίγη, πονοκέφαλο και μυαλγίες, χωρίς να επηρεάζει τους πνεύμονες. Τα συμπτώματα συνήθως υποχωρούν σε λιγότερο από μία εβδομάδα.

Πότε να δείτε γιατρό

Ζητήστε ιατρική βοήθεια αν πιστεύετε ότι έχετε εκτεθεί στο βακτήριο legionella. Η έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία μπορεί να επιταχύνει την ανάρρωση και να αποτρέψει σοβαρές επιπλοκές. Τα άτομα υψηλού κινδύνου, όπως οι καπνιστές και οι ηλικιωμένοι, χρειάζονται άμεση φροντίδα.

Το βακτήριο Legionella pneumophila ευθύνεται για τις περισσότερες περιπτώσεις της νόσου. Στη φύση, ζει σε νερό και χώμα, αλλά σπάνια προκαλεί λοιμώξεις εκεί. Αντίθετα, αναπτύσσεται εύκολα σε ανθρώπινες εγκαταστάσεις νερού, όπως σε συστήματα κλιματισμού αλλά και στις πισίνες.

Αν και η μόλυνση μπορεί να συμβεί στο σπίτι, τα περισσότερα κρούσματα εμφανίζονται σε μεγάλα κτίρια, επειδή εκεί τα βακτήρια έχουν περισσότερες ευκαιρίες να πολλαπλασιαστούν και να διασκορπιστούν.

Μην ανησυχείτε ωστόσο… Τα οικιακά και τα κλιματιστικά του αυτοκινήτου συνήθως δεν χρησιμοποιούν νερό για ψύξη και δεν αποτελούν πηγή μόλυνσης.

Πώς μεταδίδεται η λοίμωξη

Οι περισσότεροι άνθρωποι προσβάλλονται εισπνέοντας μικροσκοπικά

1. Αυτό μπορεί να συμβεί εξαιτίας των εξής:

• Ψεκασμού από ντους, βρύσες ή υδρομασάζ
• Νερό από ψυκτικά συστήματα μεγάλων κτιρίων
• Εστίες μόλυνσης έχουν συνδεθεί με:
• Υδρομασάζ και θερμές πισίνες
• Θερμοσίφωνες και δεξαμενές ζεστού νερού
• Σιντριβάνια
• Πισίνες
• Μπανιέρες τοκετού
• Συστήματα πόσιμου νερού

Η λοίμωξη μπορεί επίσης να μεταδοθεί με άλλους τρόπους:

• Αναρρόφηση (aspiration): Όταν υγρά εισέρχονται κατά λάθος στους πνεύμονες, συνήθως λόγω βήχα ή πνιγμού κατά την κατανάλωση νερού που περιέχει legionella
• Χώμα: Σε σπάνιες περιπτώσεις, άτομα μολύνθηκαν μετά από εργασία σε κήπο ή χρήση εμπλουτισμένου χώματος (π.χ. φυτόχωμα) με το βακτήριο

Παράγοντες Κινδύνου

Δεν νοσούν όλοι όσοι εκτίθενται στο βακτήριο. Οι πιθανότητες αυξάνονται αν:

• Καπνίζετε: το κάπνισμα βλάπτει τους πνεύμονες και αυξάνει τον κίνδυνο λοιμώξεων
• Έχετε εξασθενημένο ανοσοποιητικό: λόγω HIV/AIDS ή λήψης φαρμάκων (π.χ. κορτικοστεροειδή, ανοσοκατασταλτικά μετά από μεταμόσχευση)
• Πάσχετε από χρόνιες παθήσεις: όπως εμφύσημα, διαβήτη, νεφρική νόσο ή καρκίνο
• Είστε άνω των 50 ετών

Η νόσος αποτελεί ιδιαίτερο πρόβλημα σε νοσοκομεία και γηροκομεία, όπου ο κίνδυνος μόλυνσης είναι υψηλός.

Επιπλοκές

Η νόσος των Λεγεωνάριων μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές επιπλοκές, όπως:

• Αναπνευστική ανεπάρκεια: όταν οι πνεύμονες δεν προσφέρουν αρκετό οξυγόνο ή δεν απομακρύνουν διοξείδιο του άνθρακα
• Σηπτικό σοκ: απότομη πτώση της αρτηριακής πίεσης που μειώνει την αιμάτωση ζωτικών οργάνων (π.χ. εγκέφαλος, νεφρά), οδηγώντας σε κατάρρευση του οργανισμού
• Οξεία νεφρική ανεπάρκεια: όταν οι νεφροί παύουν ξαφνικά να φιλτράρουν σωστά το αίμα, με αποτέλεσμα τη συσσώρευση τοξινών

Χωρίς έγκαιρη θεραπεία, η νόσος μπορεί να αποβεί θανατηφόρα. Η πρόληψη των επιδημιών γίνεται με σωστή παρακολούθηση και καθαρισμό των συστημάτων νερού.

Οι περισσότεροι από εμάς έχουμε ακούσει τη μητέρα μας ή τη γιαγιά μας να λέει: «Άγιε μου Φανούριε, φανέρωσέ μου αυτό και εγώ θα σου φτιάξω μια Φανουρόπιτα».

Ο νεοφανής Άγιος Φανούριος είναι, στη λαϊκή μας παράδοση, μέγας ευρετής απωλεσθέντων αντικειμένων. Αυτή ακριβώς η ιδιότητα δημιoύργησε το ιδιότυπο λατρευτικό υπόβαθρο της προσφοράς του εθιμικού γλυκού άρτου, της φανουρόπιτας, η οποία αφού ευλογηθεί από τον ιερέα, μοιράζεται στους παρευρισκομένους.

Ο Φανούριος φανερώνει!

Γι’αυτό στις εικόνες παριστάνεται να κρατά στο χέρι αναμμένο κερί και στην πίστη του λαού έχει θέση μάντη.

Η λατρεία του Αγίου Φανουρίου φαίνεται ότι ξεκινά από τη Ρόδο, όπου κατά την παράδοση βρέθηκε η εικόνα του, όταν έσκαβαν σε ερείπια παλαιού ναού έξω από τα τείχη της πόλης. Ο Μητροπολίτης Ρόδου Νείλος (1355-1369) διάβασε την επιγραφή “Άγιος Φανούριος”. Η εικόνα παρίστανε ένα νέο ντυμένο με στρατιωτική ενδυμασία, ο οποίος κρατούσε σταυρό με λαμπάδα και ήταν πλαισιωμένος από 12 σκηνές του μαρτυρίου του. Ο Μητροπολίτης καθιέρωσε ημερομηνία εορτής του Αγίου Φανουρίου την ημέρα εύρεσης της εικόνας του (27 Αυγούστου).

Από τη Ρόδο η λατρεία του εξαπλώθηκε στα κοντινά νησιά και κυρίως στην Κρήτη, όπου υπάρχουν σήμερα τρία σπουδαία μοναστήρια και δεκάδες ναοί στα οποία τιμάται .

Η παράδοση για την Φανουρόπιτα λέει ότι η Μητέρα του Αγίου Φανουρίου ήταν αμαρτωλή. Ήταν λέγεται σκληρή, άπονη και αυστηρή με τους φτωχούς και τους συμπεριφερόταν σχεδόν απάνθρωπα. Μάλιστα για τον αμετανόητο χαρακτήρα της πήγε στην κόλαση. Προσπάθησε να τη σώσει ο γιος της, αλλά η κακία της δεν τον άφησε. Ο αρχάγγελος Μιχαήλ μαζί με τον άγιο Φανούριο την τράβηξαν με την βοήθεια κρεμμυδόφυλου (που κάποτε είχε δώσει με το ζόρι σε ένα ζητιάνο) και όταν πιάστηκαν τρεις γυναίκες μαζί της. Αυτή η άπονη της έσπρωξε μέσα στην κόλαση. Έτσι είπε ο αρχάγγελος στον Άγιο Φανούριο ή μητέρα σου διέπραξε μεγάλη κακία. Δεν μπορώ να την βοηθήσω.

Ο Άγιος Φανούριος παρακάλεσε με δάκρυα πόνου να μην φτιάχνουν τίποτα γι’αυτόν, αλλά μόνο για την ψυχή της μάνα του και η προσευχή του λέγεται ότι εισακούστηκε στον Θεό.

Αυτός είναι ο λόγος που οι νοικοκυρές φτιάχνουν την ημέρα αυτή φανουρόπιτες και αφού τις πάνε στην εκκλησία και ευλογηθούν τις μοιράζουν στη γειτονιά και στο εκκλησίασμα, με τη σύσταση να ευχηθούν να συχωρεθεί η μάνα του Αγίου «Ο Θεός σχωρέστ’ τη μάνα του Αγίου Φανουρίου».

Οι πιστοί ζητούν να τους φανερώσει ο Άγιος Φανούριος…

“Τον Άγιο Φανούριο έκανε αρκετά δημοφιλή η παρήχηση του ονόματός του προς το φαίνω, φανερώνω. Είναι ο Άγιος που φανερώνει τα χαμένα ζώα ή πράγματα κ.α. Εννοείται ότι το αίτημα συνοδεύεται και με ορισμένα τάματα. Π.χ. οι άνθρωποι όταν έχουν πράγμα χαμένο τάζουν: Άγιε μου Φανούριε, φανέρωσέ μου το… και θα σου κάνω μια Φανουρόπιτα για την ψυχή της μάνα σου! Ύστερα βρίσκουν αυτό που έχασαν . Τότε κάνουν μια Φανουρόπιτα και τη μοιράζουν στον κόσμο λέγοντας: “Πάρτε να σ’χωρέστε” (δηλαδή τη μάνα του Αγίου).

“Για τον Άγιο Φανούριο ο λαός μας λέει πολλά. “Είναι ο Άγιος”, λένε “που φανερώνει τα κλεμμένα ζα και τα χαμένα πράγματα”. Σε άλλους τους φανερώνει τον καλό δρόμο. “Του φέγγει”, λέει ο λαός για κάποιον που πάει καλά στην ζωή του. “Του φέγγει ο Άγιος Φανούριος”. Γι’αυτό στις εικόνες παριστάνεται να κρατάει στο χέρι κερί αναμμένο και να φωτίζει. ” (Βασίλη Λαμνάτου, “Οι μήνες στην αγροτική και ποιμενική ζωή του λαού μας”)

“Στην Κύπρο, στην Κρήτη και σε άλλες περιοχές, ο Άγιος μπορεί να φανερώσει στην κάθε ανύπαντρη κοπέλα το μέλλοντα σύζυγό της! “Οι ανύπαντρες κοπέλες που θέλουν να παντρευτούν ετοιμάζουν φανουρόπιτα για να φανερωθεί ο υποψήφιος γαμπρός”.

Στη Σκιάθο “πίτα στον Άγιο τάζουν και οι γυναίκες που τον παρακάλεσαν να τους φανερώσει το γαμπρό που θα κάμουν στην κόρη τους”.

Στη Φλώρινα, η φανουρόπιτα (που την πάνε οι ελεύθερες κοπέλες στην εκκλησιά) χρησιμοποιείται ως μέσον με ένα κομμάτι που βάζουν κάτω απ’το προσκέφαλο για να τις φανερώσει ο Άγιος στον ύπνο τους το μέλλοντα σύζυγο.

Παραλία: Η δημόσια παράκληση μιας μητέρας

Βρισκόμαστε στην καρδιά του καλοκαιριού και οι παραλίες από άκρη σε άκρη της χώρας, γεμίζουν καθημερινά με λουόμενους που θέλουν να δροσιστούν. Ωστόσο δεν είναι πάντα εύκολο να βρεις μια ξαπλώστρα σε οργανωμένη παραλία. Για αυτό μια μητέρα απηύθυνε την δικιά της έκκληση.

Την επόμενη φορά που θα πάτε παραλία, παραχωρήστε τις μπροστινές ξαπλώστρες σε γονείς με παιδιά

Οι γονείς οφείλουν να είναι πάντα παρόντες για τα παιδιά τους και είναι φορές που οι υπόλοιποι καλό είναι να συνδράμουν ως προς αυτό.

Θερμή παράκληση πρός όλους.

Αν δεν έχετε παιδιά ή αν τα παιδιά σας είναι μεγάλα, σας παρακαλώ την επόμενη φορά που θα πάτε στην παραλία και θα βρείτε ξαπλώστρα στις μπροστινές θέσεις, σκεφτείτε το πρίν καθίσετε.

΄Η αν θέλετε να κάνετε την καλή πράξη της ημέρας, παραχωρήστε την ξαπλώστρα σας σε μια οικογένεια με μικρά παιδιά.

Με αφορμή ένα άσχημο περιστατικό που συνέβη εχθές, με μια οικογένεια που λόγω του πολύ κόσμου που υπήρχε στην παραλία, αναγκαστικά έκατσε στα 10 μέτρα από την ακτή, μπορεί και παραπάνω.

Η δημόσια παράκληση μιας μητέρας για την ξαπλώστρα στην παραλία

Πόσο χρόνο θέλει μια μαμά να τρέξει αυτά τα 10 μέτρα πάνω στην καυτή άμμο αν βλέπει το παιδί της να πνίγεται;

10 δευτερόλεπτα θα σας πώ. Είναι αρκετά όμως να παγώσουν το αίμα μιας ολόκληρης παραλίας και ίσως και αρκετά να πνιγεί ένα παιδί…

Ευτυχώς οι φωνές της μάνας, δραστηριοποίησαν έναν κύριο που βρισκόταν κοντά και το παιδί σώθηκε την τελευταία στιγμή!

Δυστυχώς είναι κάποια παιδιά και ο δικός μου μαζί, που αν δεν βγάλουν λέπια στα χέρια, δεν βγαίνουν από την θάλασσα…Πόση ώρα να στέκεσαι όρθιος δίπλα τους και πόση ώρα να είσαι και εσύ μέσα στην θάλασσα;

Δεν ήταν μια μαμά που δεν ενδιαφερόταν για το παιδί της, αμέσως το είδε. Ούτε το παιδί ήταν μικρό…ήταν τουλάχιστον 6 χρονών.

Παρόλα αυτά η μεγάλη απόσταση που είχε από την θάλασσα θα μπορούσε να είχε αποβεί μοιραία.

Για αυτό, σας παρακαλώ, την επόμενη φορά που θα ψάχνετε ξαπλώστρα, ξανασκεφτείτε το!

Της Ευρώπης Μουτουσίδου

Για όλους αυτούς τους λόγους λοιπόν, την επόμενη φορά, λοιπόν, που θα πάτε στην παραλία αφήστε τις μπροστινές ξαπλώστρες για τους γονείς

Ο καρκίνος του εντέρου είναι ένα σοβαρό πρόβλημα υγείας που επηρεάζει χιλιάδες ανθρώπους κάθε χρόνο. Οι περισσότεροι νομίζουν πως αυτή η μορφή καρκίνου επηρεάζει μόνο τους ηλικιωμένους.

Φαίνεται όμως πως αυξάνεται πολύ ο αριθμός των ανθρώπων κάτω των 50 που αναπτύσσουν την ασθένεια αυτή. Το γεγονός πως οι νεαροί άνθρωποι δεν περιμένουν να το πάθουν, αυξάνει τις πιθανότητες να αγνοήσουν τα πρώιμα σημάδια.

Μία νεαρή γυναίκα, η Diana Zepeda, μοιράστηκε πρόσφατα την μάχη που έδωσε με τον καρκίνο του εντέρου.

Όταν άρχισε να έχει προβλήματα με το στομάχι και το πεπτικό της, υπέθεσε πως ήταν κάποια τροφική δηλητηρίαση. Όταν η κατάσταση χειροτέρεψε περισσότερο, τελικά αποφάσισε να πάει στον γιατρό.

Είπε: «Είχα ναυτία, έντονους πόνους και κράμπες στην κοιλιά. Υπήρχαν στιγμές που δεν μπορούσα να σταματήσω να κάνω εμετό.»

Όταν ο γιατρός της είπε πως είχε καρκίνο του εντέρου στο 4ο στάδιο, δεν μπορούσε να το πιστέψει. Πάντα ήταν υγιής και παρόλο που ένιωθε άσχημα, ποτέ δεν περίμενε πως οφειλόταν σε καρκίνο.

Οι γιατροί λένε πως ενώ κάποτε ήταν ασυνήθιστο για τους νεαρούς να παθαίνουν αυτή την μορφή καρκίνου, πλέον συμβαίνει πολύ πιο συχνά.

«Είναι πολύ παράξενο. Δεν μπορούμε να καταλάβουμε γιατί συμβαίνει αυτό.»

Ο Dr. John Marshall, είπε:

«Μας ενοχλεί που δεν έχουμε μία απάντηση. Μαθαίνουμε συνεχώς πως μία νεότερη έκδοση είναι διαφορετική. Αυτό το νεαρό πλήθος είναι… πολύ ενεργό και τρώει καλύτερα και πιο υγιεινά. Κάτι συμβαίνει που δεν μπορούμε να το καταλάβουμε.»

Βέβαια, το να νιώθετε προβλήματα στο πεπτικό σας δεν σημαίνει καρκίνο, αλλά είναι καλό να κάνετε συχνά εξετάσεις για να αποκλείσετε πως είναι κάτι πιο σοβαρό.

Ο Marshall πρόσθεσε:

«Μην πανικοβάλλεστε. Τις περισσότερες φορές δεν είναι καρκίνος του εντέρου. Εάν νιώθετε όμως ότι κάτι δεν πάει καλά, ζητήστε την βοήθεια ειδικού.»

Η Zepeda κατέληξε να κάνει χημειοθεραπεία για να καταπολεμήσει τον καρκίνο.

Θέλει όλοι να μάθουν πως ο καρκίνος αυτός δεν είναι τόσο σπάνιος όσο πολλοί νομίζουν και πως είναι σημαντικό να ελέγχουμε τακτικά το σώμα μας.

Επειδή αντιμετώπισε τόσο επιθετικά τον καρκίνο της, έχει πολύ καλές πιθανότητες να κερδίσει την μάχη. Εάν περίμενε πολύ ακόμα για να ζητήσει ιατρική βοήθεια τα πράγματα θα ήταν διαφορετικά.

Τα Συμπτώματα συνήθως είναι τα εξής:

– Ανεξήγητη αλλαγή στις συνήθεις κινήσεις του εντέρου σας, συμπεριλαμβανομένης συχνής διάρροιας, δυσκοιλιότητας ή αλλαγής στη συνοχή/σύσταση των κοπράνων σας Αιμορραγία από το ορθό, ή αίμα στα κόπρανα σας

-Επίμονη κοιλιακή δυσφορία, όπως κράμπες, αέρια, ή πόνος

-Μια αίσθηση ότι το έντερό σας δεν αδειάζει εντελώς, όταν πηγαίνετε στην τουαλέτα Αδυναμία, ή κόπωση

-Ανεξήγητη απώλεια βάρους .

Πολλοί άνθρωποι με καρκίνο του παχέος εντέρου δεν βιώνουν καθόλου συμπτώματα στα πρώιμα στάδια της νόσου.

Όταν εμφανιστούν τα συμπτώματα, είναι πιθανό να ποικίλλουν, ανάλογα με το μέγεθος του καρκινικού όγκου και τη θέση του στο παχύ έντερο.

Καρκίνος του παχέος εντέρου: Πότε πρέπει να δείτε ένα γιατρό

Εάν παρατηρήσετε οποιαδήποτε συμπτώματα του καρκίνου του παχέος εντέρου, όπως το αίμα στα κόπρανα σας ή αλλαγή στις συνήθειες του εντέρου, κλείστε ένα ραντεβού με το γιατρό σας.

Συζητήστε με το γιατρό σας σχετικά με το πότε θα πρέπει να κάνετε εξετάσεις για τον καρκίνο του παχέος εντέρου. Σε γενικές γραμμές, ο καρκίνος εμφανίζεται στο παχύ έντερο μετά την ηλικία των 50 ετών.

Ο γιατρός σας μπορεί να σας συστήσει να κάνετε πιο συχνά εξετάσεις για καρκίνο του παχέος εντέρου, αν συντρέχουν και άλλοι παράγοντες κινδύνου, όπως οικογενειακό ιστορικό της νόσου.

Δίαιτα και Διατροφή

Η θεωρία ότι οι διαιτητικοί παράγοντες σχετίζονται με τον ορθοκολικό καρκίνο βασίζεται σε επιδημιολογικές μελέτες που δείχνουν ότι η θνησιμότητα αυξάνει σε πληθυσμούς που καταναλώνουν πολλές θερμίδες, πολλές πρωτεΐνες ζωικής προέλευσης και κορεσμένα λίπη, και λίγες φυτικές ίνες.

Οι πληθυσμοί που έχουν αυξημένο ποσοστό στεφανιαίας νόσου και υψηλά επίπεδα χοληστερίνης έχουν και αυξημένο κίνδυνο για εμφάνιση ορθοκολικού καρκίνου. Κάποια είδη λιπών μπορεί να συμβάλλουν κατά το στάδιο ανάπτυξης του καρκίνου.

Το αλκοόλ είναι ένας ακόμα προδιαθεσικός παράγοντας, χωρίς αυτό να είναι καθολικά παραδεκτό.

Η αυξημένη πρόσληψη αντιοξειδωτικών συστατικών (όπως βιταμίνη C και Ε) φαίνεται πως μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο εμφάνισης αυτού του καρκίνου.

Η ασπιρίνη φαίνεται ότι παρεμποδίζει την ανάπτυξη όγκων του παχέος εντέρου.

Προσωπικό ιστορικό ορθοκολικού ή άλλου είδους καρκίνου ή πολύποδα

Οι γυναίκες που έχουν καρκίνο των ωοθηκών, του ενδομητρίου ή του μαστού έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να αναπτύξουν και ορθοκολικό καρκίνο.

Γενετικοί παράγοντες (οικογενειακό ιστορικό ορθοκολικού καρκίνου ή πολύποδα). Περίπου 25 % των ασθενών έχουν οικογενειακό ιστορικό νόσου.

Ηλικία

Ο κίνδυνος για την εμφάνιση του ορθοκολικού καρκίνου αυξάνει με την ηλικία. Άτομα με ηλικία άνω των 55 ετών έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να αναπτύξουν ορθοκολικό καρκίνο.

Καθιστική ζωή

Η έλλειψη σωματικής άσκησης επηρεάζει την κινητικότητα του εντέρου με αποτέλεσμα να αυξάνει ο κίνδυνος για ορθοκολικό καρκίνο.