Η σύγχρονη κοινωνία υμνεί την απόλυτη ανεξαρτησία, όμως το σώμα μας προειδοποιεί όταν σηκώνουμε περισσότερα από όσα αντέχουμε χωρίς να ζητάμε βοήθεια.
Η κουλτούρα της αυτοδυναμίας προβάλλει φράσεις όπως «μπορείς μόνος σου», «δεν χρειάζεσαι βοήθεια», «να είσαι ανεξάρτητος» που ακούγονται σαν οδηγίες επιτυχίας, αλλά πολλές φορές κρύβουν παγίδες.
Κάνοντας πιο πολλά από όσα αντέχουμε, φθείρουμε τον οργανισμό μας
Πολλοί αναλαμβάνουν περισσότερα απ’ όσα μπορούν να διαχειριστούν, προσπαθώντας να ανταποκριθούν σε εργασία, οικογένεια και προσωπική φροντίδα, μέχρι που το σώμα αρχίζει να στέλνει σήματα κινδύνου. Η ανεξαρτησία είναι αρετή, αλλά όταν γίνεται υπερβολική μπορεί να οδηγήσει σε χρόνιο στρες, άγχος και εξάντληση.
Πότε το σώμα εκπέμπει σήμα κινδύνου
Η Daniela Σίλβα, ειδικός στην Εσωτερική Παθολογία υπενθυμίζει στο ισπανικό Hola ότι «η δύναμη δεν βρίσκεται πάντα στην αντοχή αλλά στο να ξέρεις πότε να ζητήσεις βοήθεια».
Όταν κάποιος προσπαθεί να τα κάνει όλα μόνος του, το σώμα ενεργοποιεί μηχανισμούς άμυνας του συμπαθητικού νευρικού συστήματος, γνωστού και ως αντίδραση φυγής και μάχης. Η παρατεταμένη ενεργοποίηση οδηγεί σε συνεχή έκκριση κορτιζόλης και αδρεναλίνης, και μακροπρόθεσμα φθείρει τον οργανισμό αντί να τον προστατεύει.
Η Σίλβα εξηγεί ότι είναι φυσιολογικό να νιώθουμε προειδοποιήσεις του σώματος, όπως κόμποι στον λαιμό, πίεση στο στήθος ή διαταραχές στο στομάχι, όταν το άγχος αυξάνεται. Οι μακροχρόνιες συνέπειες περιλαμβάνουν διαταραχές ύπνου, υψηλή αρτηριακή πίεση, μυϊκές εντάσεις, πονοκεφάλους και πεπτικά προβλήματα. «Είναι σαν το σώμα να ζει σε μόνιμη κατάσταση συναγερμού», λέει η ειδικός.
Η αυτογνωσία και η ικανότητα να ζητάμε βοήθεια είναι καθοριστικές. Όπως εξηγεί η Σίλβα, πολλοί άνθρωποι που δεν ζητούν βοήθεια αντιλαμβάνονται τα σημάδια όταν είναι ήδη πολύ αργά. Για αυτό προτείνει τα εξής:
- Καλλιέργεια αυτοσυμπόνιας και αναγνώριση ότι η ανεξαρτησία περιλαμβάνει και την ικανότητα να αναθέτουμε σε άλλους όσα μας υπερβαίνουν. «Το να ζητάς βοήθεια δεν αφαιρεί την αυτονομία σου αλλά σου επιτρέπει να φροντίζεις καλύτερα τον εαυτό σου».
- Ακρόαση του σώματος. Η ένταση, η κόπωση ή η δυσκολία συγκέντρωσης είναι προειδοποιήσεις. «Το να σταματάς, να αναθέτεις ή να ζητάς υποστήριξη είναι τρόπος πρόληψης της φθοράς και όχι ένδειξη αδυναμίας».
- Ενσωμάτωση μικρών πρακτικών αυτοφροντίδας μέσα στη μέρα, όπως σύντομα διαλείμματα, τεντώματα ή βαθιές αναπνοές. «Αυτές οι απλές κινήσεις μειώνουν την ένταση και υπενθυμίζουν ότι η φροντίδα του εαυτού δεν είναι χάσιμο χρόνου αλλά επένδυση στην ευεξία».
Αν τα προειδοποιητικά σήματα αγνοηθούν, το σώμα φτάνει σε σημείο εξάντλησης, γνωστό ως burnout. Η Σίλβα περιγράφει ότι «το burnout εμφανίζεται όταν περάσουμε μεγάλο διάστημα χωρίς διακοπή και υπάρχει ασυμφωνία ανάμεσα σε όσα περιμένουμε και σε όσα λαμβάνουμε».
Το σώμα εκπέμπει σήμα κινδύνου όταν συνηθίζουμε να επωμίζομαστε περισσότερα από όσα αντέχουμε
Οι συνέπειες δεν περιορίζονται μόνο στην εργασία αλλά και στην προσωπική ζωή. Η ειδικός επισημαίνει ότι πρόκειται για «βαθύ σημείο εξάντλησης όπου σώμα και νους δεν κινούνται στον ίδιο ρυθμό». Η κούραση γίνεται μόνιμη, οι μύες σκληραίνουν, ο ύπνος διαταράσσεται και το ανοσοποιητικό σύστημα αποδυναμώνεται, σαν να λειτουργεί το σώμα σε «λειτουργία εξοικονόμησης ενέργειας».
Στον κόσμο της υπερσυνδεσιμότητας και της πίεσης για παραγωγικότητα είναι δύσκολο να διακρίνουμε τη διαφορά ανάμεσα σε απλή κόπωση και εξουθένωση. Η Σίλβα τονίζει ότι «πολλοί καταλαβαίνουν την κατάσταση μόνο όταν είναι ήδη πλήρως εξαντλημένοι», και γι’ αυτό η πρόληψη είναι απαραίτητη. Προτείνει πραγματικές παύσεις, ποιοτικό ύπνο, ισορροπημένη διατροφή και περιορισμό της καφεΐνης ή άλλων διεγερτικών.
Η ανεξαρτησία είναι σημαντική, αλλά η αναγνώριση της ανάγκης για βοήθεια είναι εξίσου ζωτική. Όπως καταλήγει η ειδικός, «το burnout δεν εμφανίζεται ξαφνικά αλλά χτίζεται σταδιακά. Αν μάθουμε να ακούμε το σώμα μας, μπορούμε να παρέμβουμε πριν φτάσουμε σε αυτό το άκρο».
