Μια γυναίκα ουρλιάζει τη νύχτα ενώ βλέπει στον ύπνο της εικόνες από το χρονικό διάστημα που πέρασε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης, όπου τη βίαζαν κάθε Πέμπτη έντεκα άνδρες. Μία άλλη περιγράφει το μαρτύριο που βίωσε όταν στρατιώτες παρενόχλησαν σεξουαλικά τη δωδεκάχρονη κόρη της πριν βιάσουν και την ίδια.
Αυτές είναι δύο μαρτυρίες από έναν κατάλογο καταθέσεων που δόθηκαν από επιζώσες του πολέμου στα Βαλκάνια κατά τη διάρκεια ντοκιμαντέρ,το οποίο δε μασάει τα λόγια του και δίνει έμφαση στις εξόφθαλμες αδικίες που έχουν μείνει ατιμώρητες τόσο από τα δικαστήρια της Βοσνίας όσο και από τα διεθνή- όσο και στην έλλειψη υποστήριξης που επέδειξαν οι αρχές της Βοσνίας προς τα θύματα βιασμού κατά τη διάρκεια του πολέμου, όταν αυτά επιχείρησαν να ορθοποδήσουν ξανά.
«Με κατέστρεψε και έβαλε τέλος στη ζωή μου όταν είχα ανάγκη, περισσότερο από κάθετι άλλο, να ζήσω», δήλωσε η Meliha, Βόσνια και θύμα βιασμού από στρατιώτες μόλις στα 13 της χρόνια. «Κανένας πολιτικός, ειδικός ή δικαστής της Χάγης δεν μπορεί να με αποτρέψει από το να μιλάω για όσα υπέφερα».
Η ταινία «Αποστολή Βιασμός – Ένα εργαλείο πολέμου» υποστηρίζει ότι η σεξουαλική βία χρησιμοποιήθηκε ως στρατιωτική τακτική κατά τη διάρκεια του πολέμου στα Βαλκάνια (1992-1995), ο οποίος ξέσπασε μεταξύ Σερβίας, Κροατίας και Βοσνίας μετά την κατάρρευση της Γιουγκοσλαβίας, σε μία περιοχή πληγμένη από την εμφύλια σύγκρουση.
«Ο βιασμός ως εργαλείο πολέμου χρησιμοποιήθηκε από όλα τα μέρη, όμως τα στατιστικά δεδομένα επικεντρώνονται κυρίως σε γυναίκες από τη Βοσνία που υπέστησαν βιασμούς κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης», δήλωσε η Annette Mari Olsen, μία εκ των δύο κινηματογραφιστών, σε συνέντευξή στο ThomsonReutersFoundation. «Ξεκίνησε μαζικά από τη μεριά της Σερβίας, όπως αναφέρεται και στην ταινία, και έπειτα επεκτάθηκε σε όλα τα μέτωπα κυρίως ως μέσο εκδίκησης».
Σκηνή από την ταινία «Αποστολή Βιασμός – Ένα εργαλείο πολέμου»
Είκοσι και χρόνια μετά το ξέσπασμα της βίας χιλιάδες τραυματισμένες και εκτοπισμένες γυναίκες εξακολουθούν να μην μπορούν να επιστρέψουν στις γενέτειρες πόλεις τους όπου οι εγκληματίες πολέμου περπατούν ελεύθερα ή δουλεύουν ακόμα και σε αστυνομικά τμήματα.
«Οι γυναίκες αυτές δεν έχουν το κουράγιο να επιστρέψουν στις γενέτειρες πόλεις τους επειδή οι βιαστές τους δε συνελήφθησαν», ανέφερε η Olsen. «Έχουν εκτοπιστεί μόνιμα και δε νιώθουν πως λαμβάνουν την απαιτούμενη προστασία ως θύματα.»
Ο εξευτελισμός ως όπλο
Οι κινηματογραφιστές έκαναν τη διαπίστωση ότι οι αρχές της Βοσνίας δεν προσέφεραν επαρκή ψυχολογική υποστήριξη στα θύματα βιασμού κατά τη διάρκεια του πολέμου στα Βαλκάνια.
«Ο σύζυγος και τα παιδιά μου έκλαιγαν…Είχαν βιάσει την κόρη μου», είπε στην κάμερα η Bakira Hasečić, διακεκριμένη ακτιβίστρια ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη Βοσνία.
«Τη χτύπησαν στο κεφάλι με τα όπλα τους. Επικρατούσε πανικός στο σπίτι. Τα ουρλιαχτά μου μπορούσαν να ακουστούν από χιλιόμετρα μακριά.»
Δήλωσε ότι βιάστηκε και η ίδια υπό την απειλή ότι θα δολοφονηθεί όλη της η οικογένεια αν ο στρατιώτης δεν έμενε ικανοποιημένος.
«Αυτά είναι τραύματα με τα οποία ζεις∙ κοιμάσαι και ξυπνάς με αυτά. Δεν υπάρχει καμία γόμα ικανή να τα σβήσει από το νου σου», είπε. «Ο μεγαλύτερος πόνος που κουβαλάμε είναι η έλλειψη δικαιοσύνης, γιατί χωρίς δικαιοσύνη δεν μπορούμε να ανακτήσουμε την αυτοεκτίμηση και τη γαλήνη στη ψυχή μας».
Η Hasečić ηγείται των Women Victims of War, μίας οργάνωσης με έδρα το Σαράγεβο, η οποία ιδρύθηκε το 2003 και επικουρεί την πρόσβαση των επιζωσών σε ιατρική, νομική και οικονομική αρωγή. Η ίδια είναι μία από τις 25.000 γυναίκες που είναι καταγεγραμμένες στη βάση θυμάτων βιασμού εν καιρώ πολέμου της ΜΚΟ της.
Από αυτές, οι 1.800 βρίσκονται υπό πολιτικό καθεστώς θύματος σε μία χώρα όπου ο βιασμός αποτελεί ταμπού. Το πιστοποιητικό θέσης σε πολιτικό καθεστώς θύματος σημαίνει ότι η πολιτεία αναγνωρίζει τα βάσανα που υπέστη ένα ατόμο και του εξασφαλίζει αποζημίωση, μεταξύ άλλων προνομίων.
Οι Women Victims of War παραδίδουν καταθέσεις θυμάτων στους εισαγγελείς του Δικαστηρίου Εγκλημάτων Πολέμου της Γιουγκοσλαβίας στη Χάγη (Yugoslavian Tribunal for War Crimes – ICTY), το οποίο ιδρύθηκε από τα Ηνωμένα Έθνη το 1993 για να ασχοληθεί με τις υποθέσεις εγκληματιών του πολέμου στα Βαλκάνια, και σε δικαστήρια στο Σαράγεβο.
Οι δύο Δανοί κινηματογραφιστές, οι οποίοι καλύπτουν και απεικονίζουν πολέμους μέσα από τις ζωές γυναικών, χρησιμοποίησαν την περίπτωση της Βοσνίας ως υπόθεση εργασίας ώστε να ρίξουν φως στη διάπραξη βιασμών εν καιρώ πολέμου αλλά και στην παγκοσμίως παρατηρούμενη ατιμωρησία τους.
Μια Βόσνια μουσουλμάνα θύμα βιασμού. Φωτογραφία του Antony Loyd
«Αποφασίσαμε ότι πρέπει να φτιάξουμε αυτή την ταινία επειδή ακούγεται ανά τον κόσμο, λ.χ. στη Συρία, το Ιράκ, την Αφρική, ότι οι γυναίκες είναι μόνο θύματα», ανέφερε η Olsen. “Είναι όμως και στόχοι. Ο κόσμος θα πει :«Στον πόλεμο συμβαίνουν αυτά, γυναίκες βιάζονται.» Υπάρχει έλλειμμα δικαιοσύνης. Οι εγκληματίες πολέμου περιφέρονται ελεύθεροι στις γενέτειρες πόλεις των θυμάτων τους και οι ίδιες δεν μπορούν να επιστρέψουν.»
Η συμπαραγωγός Katia Forbert Petersen συμπληρώνει: «Όταν θα έχουν περάσει μερικές γενιές και θα είναι γνωστό ότι η μητέρα ή η γιαγιά κάποιου ήταν θύμα πολέμου, οι φήμες θα την αναφέρουν ως «πόρνη πολέμου». Να γιατί η απονομή δικαιοσύνης είναι απαραίτητη για τη διαφύλαξη της αυτοεκτίμησης.»
Αναφερόμενη στον πόλεμο στη Βοσνία είπε: «Είκοσι χρόνια αργότερα ο πόλεμος θα είναι ακόμα βαθειά χαραγμένος στα μυαλά των ανθρώπων. Ο εξευτελισμός είναι πολύ ισχυρό όπλο».
Εργαλείο εθνοκάθαρσης
«Ο βιασμός είναι πολύ πιο αποτελεσματικός από τον πυροβολισμό∙ επηρεάζει τον σύζυγο, τα παιδιά…Αν διαδοθεί η φήμη ότι τρεις γυναίκες βιάστηκαν, ξαφνικά ολόκληρη η πόλη τρέπεται σε φυγή. Είναι ένα πολύ αποτελεσματικό εργαλείο εθνοκάθαρσης», δήλωσε η Olsen.
Ο Mirsad Tokaca, διευθυντής του Κέντρου Έρευνας και Τεκμηρίωσης του Σαράγεβο (Research and Documentation Centre in Sarajevo), έχει χαρτογραφήσει τα περιστατικά βιασμού εν καιρώ πολέμου στη Βοσνία και ανακάλυψε ότι η εκδήλωση σεξουαλικής βίας επικεντρωνόταν σε περιοχές στρατιωτικής σημασίας.
«Πίσω από αυτές τις πράξεις κρυβόταν μία συγκεκριμένη στρατηγική: να εκδιωχθεί ο πληθυσμός και να καταληφθεί η αντίστοιχη περιοχή», ανέφερε κατά τη διάρκεια της ταινίας.
Η έρευνα των κινηματογραφιστών αποκάλυψε ότι 61 άτομα κατηγορήθηκαν ως εγκληματίες πολέμου για βιασμούς σε Χάγη και Βοσνία.
Στην ταινία, η Hasečić παρακολουθεί τη δίκη ενώπιον του Δικαστηρίου της Χάγης του Milan Lukić, πρώην αρχηγού σέρβικης παραστρατιωτικής ομάδας. Παρά το γεγονός ότι η Hasečić και άλλες γυναίκες κατέθεσαν ότι βιάστηκαν από τον Lukić, η λέξη «βιασμός» δεν συμπεριλήφθηκε στη μήνυση σύμφωνα με τα όσα είπε η Hasečić στους κινηματογραφιστές.
«Ίσως όταν 50 γυναίκες δηλώσουν ότι βιάστηκαν από αυτόν τον άντρα, ο αριθμός να είναι επαρκής για τον εισαγγελέα», δήλωσε η Olsen. «Δεν είμαι δικηγόρος αλλά ίσως κάτι δεν πάει καλά με το δικαστικό σύστημα, αν αυτός ο άντρας παραμείνει ελεύθερος».
«Θέλουμε ο κόσμος να μάθει την αλήθεια». Φωτό: Andrew Kaiser-G.A.F.F./SIPA PRESS autumn ‘92
Η πρώτη φορά που διεθνές δικαστήριο χαρακτήρισε το βιασμό ως μορφή βασανιστηρίου ήταν με μία απόφαση του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου για την Πρώην Γιουγκοσλαβία (ICTY) το 1998, με την οποία ο αναπληρωτής διοικητής στρατοπέδου Hazim Delić κρίθηκε ένοχος για τον βιασμό δύο γυναικών κατά τη διάρκεια ανάκρισης και καταδικάστηκε σε 18ετή φυλάκιση.
Η πρώτη δίκη ενώπιον του ICTY με κεντρικό θέμα την κατηγορία για σεξουαλική βία αφορούσε στην ποινική δίωξη του Anto Furundžija, διοικητή ειδικής μονάδας του Υπουργείου Άμυνας της Κροατίας υπό την ονομασία Jokers.
Στην περίληψη της απόφασης του δικαστηρίου γίνεται αναφορά στο βιασμό μίας γυναίκας από υφιστάμενο του Furundžija «μπροστά σε ομάδα στρατιωτών που είχε ξεσπάσει σε γέλια». Ως διοικητής της μονάδας, ο Furundžija κρίθηκε ένοχος ως συνεργός και ηθικός αυτουργός και καταδικάστηκε σε 10 χρόνια φυλάκισης.
«Φιλοδοξούμε και ελπίζουμε ότι η κοινή γνώμη θα ασκήσει πίεση ώστε οι βιασμοί εν καιρώ πολέμου να αντιμετωπίζονται με σοβαρότητα από το δικαστήριο, μια που έχουν μακροπρόθεσμες επιπτώσεις για τις μελλοντικές γενιές. Είναι εξίσου σημαντικοί με τον πυροβολισμό ενός ατόμου. Πολλές από αυτές τις γυναίκες είναι εσωτερικά νεκρές.», δήλωσε η Olsen.
*Η ταινία προβλήθηκε στη Δανία στις 12 Μαρτίου του 2015
Πηγή: curia.gr
Μετάφραση / Επιμέλεια Είδησης: Λαμπροπούλου Βικτώρια