Μόλις παρήγγειλες καφέ στο γραφείο ή πίτσα στο σπίτι και ψάχνεις για έξτρα κέρματα να… δώσεις στον άνθρωπο λίγο πριν φύγει φουριόζος για την επόμενη παραγγελία.
Αν έχεις… θητέψει και σερβιτόρος στα νεανικά σου χρόνια, ξέρεις ότι και το πιο ταπεινό φιλοδώρημα είναι ευπρόσδεκτο καθώς αποτελεί σημαντικό μέρος του μισθού σου.
Το πουρμπουάρ αποτελεί συνήθη τακτική στη χώρα μας και φεύγοντας από το εστιατόριο, το κομμωτήριο ή το ξενοδοχείο, το χέρι μπαίνει αυτόματα στην τσέπη για το ευγενικό παιδί που μας βοήθησε με τις βαλίτσες ή τη γλυκιά σερβιτόρα που περίμενε στωικά μέχρι να παραγγείλουμε.
Και μπορεί η κίνησή μας να προέρχεται από την εκτίμηση και την κατανόηση απέναντι στον εργαζόμενο που μας εξυπηρετεί, ωστόσο το φιλοδώρημα κρύβει μια πιο σκοτεινή ιστορία. Ελάχιστοι γνωρίζουν ότι η συγκεκριμένη χειρονομία συνδέεται με ένα μελανό σημείο της αμερικανικής ιστορίας, τη δουλεία.
Όπως και να το πεις, πουρμπουάρ, tip ή φιλοδώρημα σήμερα έχει επικρατήσει ως η άτυπη ανταμοιβή για μια υπηρεσία από την οποία έχουμε μείνει ευχαριστημένοι.
Η λέξη πουρμπουάρ προέρχεται από την γαλλική έκφραση «pour boire» και σημαίνει «κάτι για να πιείς». Ως κίνηση καθιερώθηκε αρχικά τον 17ο αιώνα από τους πελάτες των πανδοχείων της Αγγλίας, κατά την είσοδό τους στα πανδοχεία, σε μια προσπάθεια να τύχουν ευνοϊκότερης μεταχείρισης και σίγουρα όχι λόγω ευγνωμοσύνης.
Ως δωροδοκία θεωρούνταν το αγγλικό tip, από το ακρωνύμιο της φράσης to insure promptness, που προήλθε από τους θαμώνες των παμπ τον 18ο αιώνα και εξασφάλιζε την προθυμία του σερβιτόρου να τους εξυπηρετήσει.
Βασιλιάδες και αριστοκράτες της γηραιάς ηπείρου συνήθιζαν να προσφέρουν ένα χρηματικό ποσό στους ιπποκόμους και τους υπηρέτες τους σαν ένα είδος δώρου για την αφοσίωσή τους.
Στην Αμερική οι πρόσφατα απελευθερωμένοι σκλάβοι δεν πληρώνονταν καθόλου από τα αφεντικά τους και ζούσαν μόνο από τα φιλοδωρήματα. Ωστόσο το κοινό αίσθημα απέρριψε αρχικά αυτήν την τακτική καθώς θεωρήθηκε αντιδημοκρατική και αντιαμερικανική.
Μάλιστα σύμφωνα με ένα άρθρο που εμφανίστηκε στους New York Times το 1897, υπήρξε ακόμη και κίνημα κατά του φιλοδωρήματος στην Αμερική.
Με τη λήξη ωστόσο του εμφυλίου πολέμου στη χώρα και την ανάδυση μιας νέας τάξης, της αστικής, το φιλοδώρημα γρήγορα άρχισε να εξαπλώνεται και στην αμερικανική κοινωνία. Οι προσφάτως πλούσιοι επιδόθηκαν σε έναν αγώνα δρόμου με έπαθλο το πιο παχυλό φιλοδώρημα, σε μια προσπάθεια επίδειξης του πλούτου τους και υποβιβασμού των σερβιτόρων.
Το 1915, έξι νομοθέτες από το Ουισκόνσιν, το Ιλινόις, την Αϊόβα, τη Νεμπράσκα, το Τενεσί και τη Νότια Καρολίνα επιχείρησαν αλλά δεν κατάφεραν να περάσουν ένα νομοσχέδιο εναντίον των παράνομων αμοιβών, που περιελάμβαναν τα φιλοδωρήματα.
Μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα επικρατούσε η ρατσιστική ιδέα ότι όποιος αποδεχόταν το φιλοδώρημα βρισκόταν σε κατώτερη θέση. Σιγά-σιγά ωστόσο καθιερώθηκε στον κλάδο της φιλοξενίας, τα ξενοδοχεία, τα εστιατόρια και τις σιδηροδρομικές εταιρίες.
Το φιλοδώρημα έχει καθιερωθεί πλέον στην καθημερινότητα αρκετών λαών ως μια χειρονομία που επιδεικνύει ευγνωμοσύνη και επιβράβευση.
Η οικονομική κρίση ωστόσο, συγκεκριμένα στην Ελλάδα ανάγκασε στη ραγδαία περικοπή και του γενναιόδωρου πουρμπουάρ που αφήναμε κάποτε και πλέον έχει λάβει μια πιο ρεαλιστική υπόσταση.
Πού, πότε και πόσα;
Το φιλοδώρημα απαιτεί γενικά προσοχή και διακριτικότητα ενώ τα πράγματα περιπλέκονται όταν βρισκόμαστε στο εξωτερικό λόγω διαφορετικών εθίμων.
Στην Ελλάδα και συγκεκριμένα στα εστιατόρια, το 13% επί του συνόλου του λογαριασμού θα έπρεπε να αποδίδεται ως αμοιβή στους σερβιτόρους ενώ φτάνει στο 16% στα μπαρ και τις καφετέριες σύμφωνα με τον νόμο.
Αν ταξιδέψετε την Ταϊλάνδη θυμηθείτε ότι κανείς δεν περιμένει φιλοδώρημα, ωστόσο στη Γαλλία, την Τουρκία και την Ισπανία μπορείτε να δώσετε ό,τι έχετε ευχαρίστηση.
Στην Ιαπωνία θα πρέπει να είστε ιδιαίτερα προσεκτικοί καθώς μια τέτοια κίνηση θεωρείται αδιανόητη και προσβλητική ενώ αν αφήσετε φιλοδώρημα, το πιθανότερο είναι ο σερβιτόρος να σας επιστρέψει τα χρήματα νομίζοντας ότι τα έχετε ξεχάσει πάνω στο τραπέζι.
Οι Αυστραλοί επίσης θα σας κοιτάξουν στραβά καθώς αν τυχόν τους αφήσετε πουρμπουάρ είναι σαν να υπονοείτε ότι δεν αμείβονται αρκετά.
Το φιλοδώρημα απαγορεύεται στην Κίνα και τη Σιγκαπούρη αλλά και στις χώρες της Μέσης Ανατολής όπου συγκεκριμένα απαγορεύεται να δώσετε κάτι… παραπάνω στις γυναίκες.
Απίστευτες ιστορίες φιλοδωρήματος
Σίγουρα έχετε ακούσει για γενναία φιλοδωρήματα ωστόσο κάποιες ιστορίες σίγουρα εντυπωσιάζουν. Η ιστορία που ακολουθεί αποτελεί σίγουρα ένα παροιμιώδες περιστατικό αβρότητας και ενέπνευσε την ταινία «το φιλοδώρημα των 2.000.000 δολαρίων» με τον Νίκολας Κέιτζ.
Το 1984, ο αστυνομικός Robert Cunningham ήταν τακτικός πελάτης στην Pizzeria της Sal για οκτώ χρόνια και γνώριζε αρκετά καλά το προσωπικό του καταστήματος. Μια ημέρα ρώτησε μια από τις σερβιτόρες αν θα προτιμούσε αντί για πουρμπουάρ να μοιραστεί μαζί του ένα λαχείο. Λίγες μέρες αργότερα ένα τηλεφώνημα άλλαξε για πάντα τη ζωή της νεαρής σερβιτόρας, όταν ο Robert την ενημέρωσε ότι είχε κερδίσει 6 εκατομμύρια δολάρια και τα μισά ήταν δικά της.
Και αν το παραπάνω περιστατικό σας φαίνεται λίγο υπερβολικό, σίγουρα δεν είστε υποχρεωμένος να προβείτε σε μια τέτοια γενναιόδωρη κίνηση. Έχετε ωστόσο στο νου σας ότι ο πενιχρός μισθός των περισσότερων σερβιτόρων στηρίζεται κατά πολύ στη δική μας προσωπική επιβράβευση. Όταν πρόκειται για τους αφανείς ήρωες της καθημερινότητάς μας που διευκολύνουν τη ζωή μας μπορούμε να είμαστε λίγο πιο γαλαντόμοι.
[nbst]