Ο Θεόδωρος Πάγκαλος έφυγε από τη ζωή στα 84 του, αφήνοντας πίσω μεγάλη παρακαταθήκη, τόσο πολιτική όσο και προσωπική.
Μέσα στα 84 χρόνια που έζησε, ένιωσε την επιτυχία σε κάθε φάσμα της καθημερινότητάς του. Επιτυχία επαγγελματική αλλά και προσωπική. Την ώρα που ο κραταιός άνδρας του ΠΑΣΟΚ διέγραφε τη δική του ιστορική πορεία στα βουλευτικά έδρανα και τις καρέκλες των υπουργείων, την ίδια στιγμή, οι γυναίκες που πέρασαν από τη ζωή του τον στιγμάτιζαν κάνοντας το πάθος να παίζει, μαζί με την πολιτική, πρωταγωνιστικό ρόλο.
Η οξυδέρκεια και το χιούμορ του γοήτευαν τις γυναίκες, με τον ίδιο να μετράει στη ζωή του τρεις έρωτες και πέντε παιδιά.
Θεόδωρος Πάγκαλος: Ο πρώτος του έρωτας
Στα τέλη της δεκαετίας του 50 ο Θεόδωρος Πάγκαλος ερωτεύτηκε για πρώτη φορά σφοδρά. Το όνομα της πρώτης του γυναίκας ήταν Ιωάννα Λυμπέρη. Παντρεύονται το 1963 ενώ δύο χρόνια αργότερα μετακομίζουν στο Παρίσι, με την Ιωάννα να σπουδάζει Ιστορία της Τέχνης στη Σορβόννη και τον Θεόδωρο να κάνει το μεταπτυχιακό του έπειτα από υποτροφία της γαλλικής κυβέρνησης. Την ίδια περίοδο, ο αγώνας του κατά της χούντας οδήγησε στη σύλληψή του, με τις περιπέτειες να μη σταματούν, ενώ η κόρη του Αριάδνη μόλις είχε έρθει στον κόσμο. Με τα χρόνια, τα πράγματα άλλαξαν και το 1974 ο Θεόδωρος Πάγκαλος βρισκόταν πλέον στην Ελλάδα ενώ είχε γίνει και επίσημα μέλος του ΠΑΣΟΚ. Η κρίση στη σχέση του με την Ιωάννα, ωστόσο, τους οδήγησε σύντομα στο διαζύγιο. Βελούδινο θα έλεγε κανείς, αν σκεφτεί τη σχέση του άλλοτε ερωτευμένου ζευγαριού μέσα στα χρόνια.
Η αντισυμβατική σχέση
Λίγο μετά το διαζύγιό του ο Θεόδωρος Πάγκαλος γνωρίζει την Ιωάννα Καυταντζόγλου, απόγονος του αρχιτέκτονα και μεγάλου εκπροσώπου του αρχιτεκτονικού νεοκλασικισμού Λύσανδρου Καυταντζόγλου, και την ερωτεύεται με την πρώτη ματιά. Επίκουρη καθηγήτρια κοινωνιολογίας, η Ιωάννα έμοιαζε να είναι το άλλο του μισό. Οι δυο τους αποτελούσαν το πλέον intellectual ζευγάρι της εποχής, με μοναδική διαφορά την άποψή τους ως προς την έκθεση της σχέσης τους στο κοινό. Η Ιωάννα αποστρεφόταν τις δημόσιες εμφανίσεις, τις κοσμικές εκδηλώσεις και τον… γάμο. Το ζευγάρι έζησε μαζί σε ένα διαμέρισμα στο Παγκράτι, με τον γιο τους Λύσανδρο μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1990, οπότε και αποφάσισε να τραβήξει χωριστούς δρόμους.
Η κινηματογραφική ιστορία με την καλλονή δημοσιογράφο
Η τρίτη και τελευταία γυναίκα στη ζωή του ήταν η Χριστίνα Χριστοφάκη. Η δημοσιογράφος της Ελευθεροτυπίας, που είχε κάνει όλους τους συναδέλφους να μιλούν για την απαράμιλλη ομορφιά της, βρέθηκε το 1994 να εργάζεται παράλληλα με την εφημερίδα στο γραφείο Τύπου του Δήμου Αθηναίων και συγκεκριμένα στο πλευρό του υποψήφιου τότε για τη δημαρχία Θεόδωρου Πάγκαλου. Τα 31 χρόνια διαφοράς στην ηλικία τους δε στάθηκαν εμπόδιο στον έρωτά τους, με τον Θεόδωρο να χάνει μεν τις εκλογές να κερδίζει όμως την καρδιά της Χριστίνας. Ο γάμος τους δεν άργησε και αποτέλεσε το talk of the town εκείνης της περιόδου.
Το κοσμικό γεγονός έγινε παρουσία λίγων καλεσμένων και με κουμπάρο τον Σπύρο Καρατζαφέρη. Το 2001 υποδέχτηκαν στον κόσμο τους δίδυμους γιους τους, Ανδρέα και Θεόδωρο, ενώ τρία χρόνια αργότερα έρχεται στον κόσμο η Γεωργία. Το 2018 έγινε γνωστό ότι ο πολιτικός κατέθεσε αγωγή διαζυγίου από την Χριστίνα Χριστοφάκη, χωρίς κανένας να μαθαίνει έπειτα τι συνέβη ανάμεσά τους.
Άλλωστε, ο Θεόδωρος Πάγκαλος όποτε το επιθυμούσε έκανε θόρυβο και όποτε το επέλεγε άφηνε πίσω του μια εκκωφαντική σιωπή.
Οι ατάκες που τον στιγμάτισαν
Ωμός, κυνικός, αλλά ακραιφνής ρεαλιστής, με τη δυνατότητα να αποστασιοποιείται όσοι λίγοι από το πολιτικό κόστος και τα ίδια τα γεγονότα, ο κορυφαίος Υπουργός των Κυβερνήσεων του ΠΑΣΟΚ και εμβληματική φυσιογνωμία της Μεταπολίτευσης, Θεόδωρος Πάγκαλος, κατάφερε να αποτυπώσει στις δηκτικές ατάκες του την πολιτική ατμόσφαιρα μιας ολόκληρης εποχής, μαζί με τα κακώς κείμενα της νεοελληνικής πραγματικότητας.
Ο «αθυρόστομος» Θεόδωρος Πάγκαλος διατηρούσε ατόφιο το δικαίωμα της καυστικής κριτικής, αλλά και της μαζικής αποδοκιμασίας, από την οποία έδειχνε να μην ενοχλείται ιδιαίτερα, προκειμένου να υπερασπιστεί τα επιχειρήματά του αλλά και τον προσωπικό τρόπο θέασής του απέναντι στην πολιτική και το κόμμα του.
«Μαζί τα φάγαμε»
Θυμίζοντας τον Τσώρτσιλ, ο Θεοδωρος Πάγκαλος δεν απεμπόλησε τις τολμηρές θέσεις του ούτε και στα χρόνια των μνημονίων, διατυπώνοντας την ιστορικών διαστάσεων ατάκα «Μαζί τα φάγαμε», ως ερμηνεία της ελληνικής κρίσης χρέους και της υπαγωγής της χώρας σε προγράμματα στήριξης.
Συγκεκριμένα, στις 21 Σεπτεμβρίου του 2010 και ενώ η οικονομική κρίση είχε αρχίσει να βαθαίνει στη χώρα, ο Θεόδωρος Πάγκαλος έσπευσε να απαντήσει στον γενικό κοινωνικό προβληματισμό για το πώς η χώρα είχε κατασπαταλήσει τους διαθέσιμους πόρους της, διατυπώνοντας, κατά τη διάρκεια συνεδρίασης της «Διαρκούς Επιτροπής Δημόσιας Διοίκησης, Δημόσιας Τάξης και Δικαιοσύνης» το 2020 σχετικά με τη συζήτηση του νομοσχεδίου για την κατάργηση και τη συγχώνευση υπηρεσιών, οργανισμών και φορέων του δημοσίου τομέα, την εξής άποψη:
«Η απάντηση εις την κατακραυγή που υπάρχει εναντίον του πολιτικού προσωπικού της χώρας, “πώς τα φάγατε τα λεφτά;”, που μας ρωτάει ο κόσμος, είναι αυτή: Σας διορίσαμε. Τα φάγαμε όλοι μαζί. Μέσα στα πλαίσια μιας σχέσης πολιτικής πελατείας, διαφθοράς, εξαγοράς και εξευτελισμού της έννοιας της ίδιας της πολιτικής», προκαλώντας θύελλα πολιτικών αντιδράσεων, καθώς περιέγραψε τη χρεοκοπία της χώρας ως αποτέλεσμα του πελατειακού συστήματος, της διαφθοράς και της διόγκωσης του δημοσίου τομέα.
Την ίδια στιγμή, κατέστησε τον εαυτό του ένα από τα πιο αντιπαθητικά στην κοινή γνώμη πολιτικά πρόσωπα, παρότι δεν επιχείρησε να ωραιοποιήσει την κατάσταση ή να αποφύγει τον δίκαιο επιμερισμό των ευθυνών.
Λίγα χρόνια αργότερα, η φράση «τα φάγαμε όλοι μαζί» σημαίνει ότι ένα μεγάλο τμήμα από εμάς -τον ελληνικό λαό- συμμετείχαμε με τον έναν ή τον άλλο τρόπο σε μη ορθολογικές πρακτικές και συμπεριφορές, στην πορεία του χρόνου, σε σχέση με τις δαπάνες και τα έσοδα του κράτους. Αυτό που λέμε “δημοσιονομική κρίση” είναι και δικό μας δημιούργημα… Οι πολίτες, είτε με πράξεις είτε με την εκπορευόμενη από την ενοχή απραξία τους είτε απλά εκλέγοντας ακατάλληλα πολιτικά πρόσωπα για να διαχειριστούν τα κοινά, συμμετέχουν με συλλογικό τρόπο στη δημοκρατία και έχουν την ευθύνη των επιλογών τους… Φυσικά, δεν έχουν όλοι το ίδιο μερίδιο ευθύνης, η ευθύνη ξεκινάει από πάνω προς τα κάτω», εξήγησε ο Θεόδωρος Πάγκαλος κι ενώ από τα βέλη της κριτικής του δε γλύτωσε και η Αριστερά.
Τουναντίον, «η Αριστερά όχι μόνο δεν πρότεινε και δε βοήθησε στο πολιτικό και άρα κοινωνικό έργο αλλά αποτέλεσε φραγμό στις τεκμηριωμένες και σοβαρές προτάσεις των άλλων. Όλα αυτά τα χρόνια ουδέποτε εκπρόσωπος της Αριστεράς αντέδρασε σε προσλήψεις, σε αυξήσεις μισθών, σε θέσπιση επιδομάτων, σε αυξήσεις συντάξεων, σε κοινωνικοποιήσεις επιχειρήσεων, σε απεργιακές κινητοποιήσεις ή σε διαδηλώσεις… Αντίθετα, σε συζητήσεις και προτάσεις τους ήθελαν και άλλες, πιο πολλές ακόμα παροχές…», όπως υποστήριξε.
Αν όμως το «μαζί τα φάγαμε» στιγμάτισε μια πονεμένη δεκαετία στην Ελλάδα, περνώντας στην αιωνιότητα ως φράση, δεν ήταν η πρώτη φορά που ο Θεόδωρος Πάγκαλος τάραζε με το φλογερό πολιτικό του ταπεραμέντο τα λιμνάζοντα νερά. Αντίθετα, μια από τις πρώτες στιγμές που έστρεψε μαζικά πάνω του τα φώτα της δημοσιότητας ήταν, όταν χειρίστηκε ως Υπουργός Εξωτερικών την «κρίση των Ιμίων», λέγοντας στους εμπλεκόμενους πως «Θα πείτε ότι τη σημαία την πήρε ο αέρας!», αναφορικά με τις κατευθυντήριες γραμμές που έδωσε για τη διαχείριση της κρίσης.
Χρόνια αργότερα, στο e-book που εξέδωσε, παραδέχτηκε πως «είναι αλήθεια ότι εγώ συνηγόρησα υπέρ της αφαίρεσης της σημαίας και είπα ότι σημαία-σύμβολο δεν είναι οποιοδήποτε πανί με τα εθνικά χρώματα βάζει ο καθένας κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες όπου και όποτε του καπνίσει. Σημαία-σύμβολο, και μάλιστα κάτω από τέτοιες περιστάσεις, είναι σημαία επίσημη, με σταθερή βάση, γερά προσδεμένη, φρουρούμενη και επιτηρούμενη».
«Ο Κύριος Τίποτα»
Αντίστοιχα, δημοφιλής υπήρξε και η ατάκα του για τον ανθυποψήφιό του Δήμαρχο Αθηναίων το 1994, Δημήτρη Αβραμόπουλο, ατάκα που εκτιμάται ότι έστειλε τον πολιτικό της ΝΔ στην Πλατεία Κοτζιά. Ο πρώην Υπουργός του ΠΑΣΟΚ αποκαλούσε τον κ. Αβραμόπουλο ο «Κύριος Τίποτα» με το επιτιμητικό του ύφος να τον οδηγήσει στην καθαρή ήττα από τον πολιτικό της ΝΔ. Ερωτηθείς είκοσι χρόνια μετά, το 2014, αν το είχε μετανιώσει, «δεν έχω μετανιώσει γι’ αυτά που έλεγα προεκλογικά. Η πολιτική είναι άγριο σπορ. Δεν είναι μπάσκετ. Είναι ράγκμπι ή, για να πω κάτι χειρότερο, χόκεϊ επί πάγου. Πρέπει να παίξεις πολύ ξύλο για να κερδίσεις και να φέρεις τον άλλο τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή στη μεγαλύτερη δυνατή δυσχέρεια», αποκρίθηκε αφοπλιστικά.
Με την ίδια αφοπλιστική ειλικρίνεια, εμπλουτισμένη με μια εσάνς ελαφράς ειρωνείας, είχε αποκαλύψει πως επί των ημερών του στο υπουργείο Εξωτερικών η ελληνική κυβέρνηση παρακολουθούσε τον πρεσβευτή των ΗΠΑ στην Αθήνα.
«Δε μάθαμε τίποτε καινούργιο, γιατί ξέραμε τα πάντα, αλλά ήταν πολύ διασκεδαστικό να ακούμε τον αμερικανό πρεσβευτή στην Αθήνα να μιλάει με τον πρεσβευτή στην Άγκυρα και το Στέιτ Ντιπάρτμεντ με ακατάλληλες για ανηλίκους εκφράσεις», σχολίασε ο πρώην Υπουργός και γνωστοποίησε ότι «το κατάλαβαν οι Αμερικανοί».
Στις επικές ατάκες που διατύπωσε κατά καιρούς ήταν και αυτή για τον Μανώλη Γλέζο τον Μάρτιο του 2010, όταν μετά από επεισόδια στο Σύνταγμα, ο πρώην Αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Παπανδρέου σχολίασε τότε πως «δεν ξέρω τι δουλειά είχε ο Μανώλης Γλέζος επιτιθέμενος εναντίον της φρουράς του Αγνώστου Στρατιώτη. Θα προτιμούσα να είχε προστατεύσει τον εαυτό του και τη συμβολική αξία που έχει η προσωπικότητά του από τέτοιου είδους περιπέτειες. Ίσως δεν κάνει και τις καλύτερες παρέες».
Από τα βέλη του δε γλύτωσαν την ίδια χρονιά ούτε οι υπηρετούντες στις Ένοπλες Δυνάμεις, λέγοντας πως «ο πιο αντιπαραγωγικός κλάδος του ελληνικού λαού είναι οι στρατιωτικοί και τα Σώματα Ασφαλείας».
Σηκώνοντας βαρύ φορτίο σε επίπεδο υπεράσπισης της κυβέρνησης Παπανδρέου μετά την υπαγωγή στο Δ.Ν.Τ, ο Θεόδωρος Πάγκαλος δε δίσταζε να ασκήσει δριμεία κριτική και προς τους δημόσιους υπαλλήλους, λέγοντας πως «όταν στο Δημόσιο βάζεις τον κοπρίτη, επειδή σε ψηφίζει η οικογένειά του και πέρνεις πολλούς σταυρούς, ε, τότε ο κοπρίτης θα μείνει κοπρίτης σε όλη του τη ζωή. Ξέρει ότι ποτέ δεν πρόκειται να απολυθεί».
«Άσχετος και ανίδεος»
Από τα δηλητηριώδη σχόλια του Θεόδωρου Πάγκαλου δεν εξαιρέθηκε ούτε ο Αλέξης Τσίπρας, τον οποίο είχε χαρακτηρίσει «άσχετο και ανίδεο», σχολιάζοντας πως «δεν καταλαβαίνω για ποιον λόγο να κάνω εγώ τη… γλάστρα του Τσίπρα!».
Εξίσου σοκαριστικός υπήρξε στα χρόνια της κρίσης και αναφορικά με το ενδεχόμενο επιστροφής της χώρας στη δραχμή, αναφέροντας πως «εάν δεν έχουμε πάρει μέχρι τις 12 Ιουλίου τα χρήματα, τότε θα βρεθούμε αντιμέτωποι με ένα τρομερό σενάριο. Η επιστροφή στη δραχμή σημαίνει ότι την επόμενη μέρα οι τράπεζες θα κατακλυστούν από τρομαγμένο πλήθος που θα θέλει να αποσύρει τα χρήματά του. Ο στρατός θα πρέπει να προστατεύσει με τάνκς τις τράπεζες, επειδή δε θα επαρκούν οι αστυνομικές δυνάμεις. Θα ξεσπάσουν ταραχές σε όλη τη χώρα, τα καταστήματα θα αδειάσουν και μερικοί άνθρωποι θα πηδήξουν από το παράθυρο», πρόσθεσε.
Ο καυστικός του, μάλιστα, τρόπος δε γνώριζε σύνορα, όταν μιλώντας στο γαλλικό κανάλι France 5 είχε αναφέρει πως «οι Αγανακτισμένοι; Ένα μείγμα από κομμουνιστές, φασίστες και μ@λ@κες!», τη στιγμή που λόγω της ακίνητης περιουσίας του δήλωνε πως «για να μπορέσω να πληρώσω τον ΕΝΦΙΑ πρέπει να αναγκαστώ να πουλήσω ακίνητα… εάν δε βρεθεί αγοραστής δεν έχω να πληρώσω, δεν μπορώ να πληρώσω, ας έρθει ο Βενιζέλος να με συλλάβει!».
Στη δική του μεγάλη, εθνική εικόνα, «ναι, ήμασταν απατεώνες αλλά και ο λαός ήταν διεφθαρμένος, αντάλλασσε παροχές με ψήφους… Από τον τυροπιτά που δε δίνει απόδειξη χρεοκόπησε η Ελλάδα», συμπέρανε ο Θεόδωρος Πάγκαλος μετά από πολιτική διαδρομή δεκαετιών, προκαλώντας μεγάλα πάθη και σίγουρα την προσοχή όλων, σε κάθε επόμενη ατάκα του.
Η επιθυμία του να αποτεφρωθεί
Ο Τάσος Τεργιάκης μέσα από την εκπομπή «Το Πρωινό» αποκάλυψε πως η σορός του Θεόδωρου Πάγκαλου το πιο πιθανό είναι να αποτεφρωθεί στην Ριτσώνα. Αυτό, βέβαια, είναι κάτι που θα το αποφασίσουν οι συγγενείς του, τα παιδιά του και η τελευταία σύζυγός του, Χριστίνα Χριστοφάκη.