Σε διάφορες σελίδες ενημέρωσης και λογαριασμούς στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κυκλοφόρησε ο ισχυρισμός ότι η Ελλάδα πρόσφατα ανήλθε πρώτη στο δυτικό κόσμο σε νέους θανάτους COVID-19. Όμως πρόκειται για παραπλανητική παρουσίαση των διαθέσιμων δεδομένων.
Παραδείγματα: iatronet.gr, euro2day.gr (αρχικές πηγές), alfavita.gr, aftodioikisi.gr, efsyn.gr, in2life.gr, ergasianet.gr, eretikos.gr.
Ο εξεταζόμενος ισχυρισμός βασίζεται σε συλλογή δεδομένων από τον καθηγητή του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης, Βασίλη Τσαουσίδη.
Σύμφωνα με τα υπό εξέταση δημοσιεύματα:
Πρώτη η Ελλάδα στον Δυτικό Κόσμο σε θανάτους Covid-19!
Αποκαρδιωτικά τα στοιχεία για τις απώλειες ανά εκατομμύριο κατοίκους τον τελευταίο χρόνο. Πώς η Ελλάδα προσπέρασε τις ΗΠΑ και η θνητότητα τρέχει με διπλάσια ταχύτητα από την Αυστρία.
Μέσα στο τελευταίο δεκαπενθήμερο καταγράφηκαν στην Ελλάδα 1.169 θάνατοι από Covid-19, περισσότεροι από τους 1.110 ολόκληρου του Οκτωβρίου. Οι ρυθμοί των απωλειών του τελευταίου διαστήματος αυξάνονται δραματικά, σε μια ξέφρενη κούρσα, που ξεπερνά κάθε άλλη χώρα του λεγόμενου Δυτικού Κόσμου, ενώ η τάση εξακολουθεί να είναι ανοδική.
Ο διευθυντής στο Εργαστήριο Προγραμματισμού και Επεξεργασίας Πληροφοριών του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, καθηγητής του ΤΗΜΜΥ του ιδρύματος Βασίλης Τσαουσίδης ανέλυσε τα στατιστικά στοιχεία των απωλειών από Covid από το Νοέμβριο του 2020 (όταν η πανδημία άρχισε να δείχνει τα δόντια της στην Ελλάδα) μέχρι σήμερα, σε σύγκριση με άλλες χώρες, αναλογικά με τον πληθυσμό τους, και κατέληξε σε συμπεράσματα που προκαλούν έντονο προβληματισμό. Από την Τρίτη, 23/11, η χώρα μας κατέχει τη θλιβερή πρωτιά ανάμεσα σε όλες τις δυτικές χώρες του κόσμου στη συγκεκριμένη χρονική περίοδο, αφήνοντας στη δεύτερη θέση τις ΗΠΑ.
Ακόμη πιο ζοφερή είναι η εικόνα σε ό,τι αφορά τους θανάτους του τελευταίου δεκαπενθημέρου και τον ρυθμό αύξησής τους, που είναι σχεδόν διπλάσιος από τη δεύτερη της λίστας, Αυστρία. Ο καθηγητής ονόμασε τις τιμές χιλιόμετρα ανά ώρα, για να δείξει με παραστατικό τρόπο την ταχύτητα με την οποία, όπως λέει, τρέχει η κάθε χώρα προς τον γκρεμό.
| # | ΧΩΡΑ | Θάνατοι ανά εκατομμύριο (από 1η Νοεμβρίου 2020) | “Ταχύτητα” τελευταίων 15 ημερών |
| 1 | Ελλάδα | 1.636,77 | 107 Km/h |
| 2 | ΗΠΑ | 1.632,2 | 47 Km/h |
| 3 | Ιταλία | 1.566,89 | 14 Km/h |
| 4 | Πορτογαλία | 1.556,46 | 14 Km/h |
| 5 | Ηνωμένο Βασίλειο | 1.435,64 | 28 Km/h |
| 6 | Βέλγιο | 1.290,02 | 41 Km/h |
| 7 | Γαλλία | 1.222,95 | 10 Km/h |
| 8 | Αυστρία | 1.221,93 | 66 Km/h |
| 9 | Ισπανία | 1.112,97 | 6 Km/h |
| 10 | Γερμανία | 1.068,05 | 34 Km/h |
| 11 | Ελβετία | 1.032,41 | 14 Km/h |
| 12 | Σουηδία | 905,89 | 6 Km/h |
| 13 | Ιρλανδία | 749,97 | 17 Km/h |
| 14 | Ολλανδία | 701,57 | 27 Km/h |
| 13 | Δανία | 364,51 | 15 Km/h |
| 14 | Φινλανδία | 170,14 | 16 Km/h |
| 15 | Νορβηγία | 140,34 | 18 Km/h |
«Στο μεγαλύτερο διάστημα από το Νοέμβριο του 2020 μέχρι σήμερα, η μέση τιμή θανάτων της Ελλάδας είναι στις πρώτες θέσεις και συχνά στην πρώτη θέση μεταξύ των δυτικών χωρών», λέει ο κ. Τσαουσίδης, διευκρινίζοντας πως αφήνει εκτός σύγκρισης τις χώρες του πρώην ανατολικού μπλοκ, γιατί οι περισσότερες από αυτές δεν έχουν την ίδια πρόσβαση στα εμβόλια, ούτε ίδιου τύπου εμβόλια, ώστε τα μεγέθη να είναι συγκρίσιμα.
Ο ίδιος προβλέπει, μάλιστα, περαιτέρω αύξηση θανάτων τις επόμενες δύο εβδομάδες, με δεδομένο ότι ο αριθμός των κρουσμάτων παραμένει σε πολύ υψηλά επίπεδα, ενώ και τα ποσοστά των ασθενών άνω των 65 ετών στις καθημερινές μολύνσεις εξακολουθεί να κινείται γύρω στο 11% με 12% του συνόλου.
«Οι νοσηλείες σε αυτές τις ηλικίες είναι σταθερές, η ηλικιακή αναλογία στις ΜΕΘ έχει πέσει πάλι στο 50% – 50% για τους 65+ και 65-, κάτι που σημαίνει πως περισσότεροι άνθρωποι άνω των 65 μένουν εκτός εντατικής, άρα οι θάνατοι δυστυχώς θα συνεχίσουν να αυξάνονται τις επόμενες 15 μέρες», είπε και πρόσθεσε: «Σε αυτό το διάστημα αναμένεται να έχουν κάνει την 3η δόση οι περισσότεροι σε αυτές τις ηλικιακές ομάδες, οπότε μετά αναμένουμε να υπάρξει υποχώρηση».
Ο καθηγητής εκφράζει επιφυλάξεις για την εγκυρότητα της εικόνας που παρουσιάζεται για πανευρωπαϊκό συναγερμό, καθώς παρά την αύξηση των κρουσμάτων και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, ο ρυθμός των θανάτων σε αυτές υπολείπεται σημαντικά από αυτόν της Ελλάδας, όπως αποτυπώνεται και στα στοιχεία του πίνακα.
Ταυτόχρονα, ζητά από τους αρμόδιους -κυβέρνηση και Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων- να δώσουν εξηγήσεις. «Η Ελλάδα διακήρυξε εξαρχής ως πρωταρχικό της στόχο την ανθρώπινη ζωή -έτσι, μάλιστα, δικαιολόγησε τα σκληρά μέτρα που πήρε. Ωστόσο, πάει καιρός τώρα που στην Ελλάδα ο ρυθμός θανάτων ακολουθεί ξέφρενη πορεία. Η πορεία αυτή δεν είναι συγκρίσιμη με καμία άλλη δυτική χώρα, για τόσο μεγάλο διάστημα. Ωστόσο, δεν έχει δοθεί καμία εξήγηση από την αρμόδια επιτροπή που η πολιτική ηγεσία επέλεξε να διαχειρίζεται κατ’ αποκλειστικότητα τα δεδομένα και να εισηγείται τα μέτρα. Ούτε δόθηκε κάποια εξήγηση από την πολιτική ηγεσία που έχει την τελική ευθύνη», σημειώνει.
Τι ισχύει
Σε προηγούμενα άρθρα μας είχαμε δείξει ότι, παλιότερα δημοσιεύματα που έκαναν λόγο για πανευρωπαϊκή πρωτιά της Ελλάδας σε θανάτους COVID-19, στην πραγματικότητα παρέλειπαν σειρά ευρωπαϊκών χωρών που εμφανίζονταν σε υψηλότερες θέσεις.
Τα επίμαχα δημοσιεύματα παραλείπουν πολλές χώρες της ανατολικής Ευρώπης με την αιτιολογία ότι «οι περισσότερες από αυτές δεν έχουν την ίδια πρόσβαση στα εμβόλια, ούτε ίδιου τύπου εμβόλια, ώστε τα μεγέθη να είναι συγκρίσιμα». Ωστόσο, η εξήγηση είναι αβάσιμη όσον αφορά τις χώρες που παραλήφθηκαν ενώ ανήκουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Από την αρχή της πανδημίας, η ΕΕ είχε αναλάβει τη διαπραγμάτευση, παραγγελία και παράδοση εμβολίων κατά της COVID-19 για όλα τα κράτη μέλη της. Και τα 4 εγκεκριμένα εμβόλια στην ΕΕ είχαν αρχίσει να παραδίδονται σε όλα τα κράτη μέλη σύντομα μετά την αδειοδότησή τους, σε αντιστοιχία με τον πληθυσμό του κάθε κράτους. Ενώ πρακτικά η παράδοση δόσεων δεν έχει υπάρξει απόλυτα ισομερής, στις χώρες με τα χαμηλότερα ποσοστά χορήγησης δόσεων έχει παραμείνει σημαντικό περίσσευμα και των 4 εμβολίων, συνεπώς δεν υπήρξε πρόβλημα περιορισμένης προσβασιμότητας για κανένα κράτος μέλος.
Έτσι, χρησιμοποιώντας τον ίδιο δείκτη με τα επίμαχα δημοσιεύματα, δηλαδή τους επιβεβαιωμένους θάνατους COVID-19 σε αναλογία με τον πληθυσμό, κατά τις προηγούμενες 2 εβδομάδες από τις 24-11-2021, διαπιστώνουμε ότι η Ελλάδα δεν ανερχόταν στην 1η, αλλά στην 10η θέση από τις 27 χώρες της ΕΕ:
Την πρώτη θέση καταλάμβανε η Βουλγαρία, με σχεδόν τριπλάσιους θανάτους από την Ελλάδα αναλογικά με τον πληθυσμό της.
Στο γράφημα των εβδομαδιαίων θανάτων COVID-19 ανά κυλιόμενο μέσο όρο, διαπιστώνουμε ότι η Ελλάδα δεν έφτασε την πρώτη θέση πανευρωπαϊκά σε καμιά στιγμή το τελευταίο διάστημα:
Είναι σκόπιμο επίσης να σημειωθεί ότι, ενώ τα δημοσιεύματα κάνουν λόγο για «χώρες του δυτικού κόσμου», πρόκειται για ομαδοποίηση που δε διαθέτει σαφή κριτήρια συμπερίληψης. Μια πιο αντικειμενική προσέγγιση αφορά την ομαδοποίηση κρατών σύμφωνα με τον προσαρμοσμένο Δείκτη Ανθρώπινης Ανάπτυξης του ΟΗΕ (IHDI). Ο δείκτης αυτός βασίζεται στη μακροβιότητα, την εκπαίδευση και το ΑΕΠ της κάθε χώρας, και επιπλέον λαμβάνει υπόψη την εγχώρια ανισότητα του κάθε παράγοντα.
Παρακάτω μπορούμε να δούμε τη βαθμολογία IHDI κάθε ευρωπαϊκής χώρας, στην πιο πρόσφατη έκδοση δεδομένων του 2019. Πιο σκούρα χρώματα στην εκάστοτε χώρα υποδηλώνουν υψηλότερη ανάπτυξη:
Διαπιστώνουμε ότι μια πιο ομοιογενής ομαδοποίηση με τη συμπερίληψη της Ελλάδας, μπορεί να γίνει μεταξύ ορισμένων μεσογειακών, βαλκανικών, και ανατολικών κρατών. Για την επίμαχη σύγκριση, λαμβάνουμε επιπλέον υπόψη μόνο όσα κράτη ανήκουν στην ΕΕ, καθώς προαπαιτείται επαρκής πρόσβαση στα ίδια εμβόλια, και διαπιστώνουμε ότι η Ελλάδα εμφανίζεται κάτω του αντίστοιχου μέσου όρου του δείκτη θανάτων των τελευταίων 2 εβδομάδων:
Χρειάζεται τέλος να σημειωθεί ότι οι άμεσες συγκρίσεις θανάτων COVID-19 μεταξύ χωρών μπορούν να είναι παραπλανητικές, καθώς υπάρχει σειρά τρίτων παραγόντων που καθορίζουν τη θνησιμότητα κάθε χώρας, όπως τα ποσοστά των υπερηλίκων, των ανδρών και των ατόμων με παχυσαρκία στον πληθυσμό.
Ενδεικτικά, στο παρακάτω βίντεο μπορούμε να δούμε πώς μεταβάλλεται η κατάταξη χωρών ως προς τους συνολικούς θανάτους του 2020, όταν λαμβάνονται προσεγγιστικά υπόψη και μόνο οι διαφορές στην ηλικιακή κατανομή κάθε χώρας:
Συμπέρασμα
Ο ισχυρισμός ότι η Ελλάδα πρόσφατα ανήλθε πρώτη στο δυτικό κόσμο σε νέους θανάτους COVID-19, είναι παραπλανητικός, και βασίζεται σε μια αυθαίρετη εξαίρεση ανατολικών χωρών της ΕΕ που είχαν επαρκή διαθεσιμότητα στα εγκεκριμένα εμβόλια κατά της πανδημικής νόσου. Σε ολόκληρη την ΕΕ, η Ελλάδα ανήλθε 10η στις 27 χώρες σε νέους θανάτους, και σε καμιά στιγμή κατά το τελευταίο διάστημα δεν ήταν πρώτη. Τέλος, σε ένα δείγμα χωρών της ΕΕ με παρόμοιο επίπεδο ανάπτυξης, η Ελλάδα καταγράφηκε κάτω του μέσου όρου σε νέους θανάτους.