α μπορούσε να είναι άλλος ένας νεαρός ιερέας που διορίστηκε, εξασφάλισε το μισθό, αλλά και τα “τυχερά” του και αρκούνταν κάθε Κυριακή να κηρύττει το λόγο του Θεού και μετά να πηγαίνει στο σπίτι του, σίγουρος ότι έκανε το ανθρωπιστικό και θρησκευτικό του καθήκον.
Για τον πατέρα Αντώνιο Παπανικολάου, όμως, αυτό δεν ήταν αρκετό. Με “όχημά” του τον αθλητισμό, το μπάσκετ συγκεκριμένα, το οποίο παίζει μέχρι και σήμερα, 18 χρόνια πριν, πλησίασε τα παιδιά της ενορίας του, του Αγίου Γεωργίου Κολωνού και απέδειξε ότι με το ‘‘μαζί‘‘ και την προσπάθεια, δεν πάει κανείς χαμένος.
Η “Κιβωτός του Kόσμου”, το δημιούργημά του, που ξεκίνησε από την πλατεία του Αγίου Γεωργίου και σήμερα στεγάζεται σε τετραόροφο κτίριο στο Κολωνό, έχοντας αναλάβει την σίτιση και την μελέτη 400 παιδιών και με παραρτήματα και στην υπόλοιπη Ελλάδα έγινε 18 χρονών. Ενηλικιώθηκε. Και εκείνος εύχεται σε αυτά τα σημαντικά γενέθλια, να μην υπάρχουν άλλες ‘‘Κιβωτοί‘, αλλά να διασφαλίζεται η πρόληψη και η φροντίδα για να προχωρούν πάντα μπροστά τα παιδιά.
Ο πατέρας Αντώνιος Παπανικολάου ξεκινά να ξετυλίγει το κουβάρι της “Κιβωτού”, γυρνώντας το χρόνο στο 1998. “Χωρίς να υπάρχει σχέδιο στο μυαλό μου, το ταξίδι της Κιβωτού ξεκινά πριν 18 χρόνια, όταν χειροτονούμαι ως νέος κληρικός στην ενορία του Αγίου Γεωργίου Κολωνού.
Εκεί έρχομαι σε επαφή με μια πολύ δύσκολη πραγματικότητα, καθώς επρόκειτο για μια περιοχή με μεγάλη νεανική εγκληματικότητα, πολλές μονογονεϊκές οικογένειες, παιδιά μόνα τους να μεγαλώνουν παραμελημένα ακριβώς επειδή ο γονιός αντιμετώπιζε δικά του προβλήματα, είχε πολλά ναρκωτικά η περιοχή…
Έπεσα λίγο σαν αλεξιπτωτιστής, δεν είχα ζήσει ξανά κάτι τέτοιο, καθώς είχα ζήσει και μεγαλώσει στη Χίο. Εδώ υπήρχαν παιδιά τα οποία χάνονταν, βούλιαζαν μέσα στα οικογενειακά τους προβλήματα, καθώς και δεν υπήρχε και κάποια κοινωνική δομή να τα φροντίσει, δεν μπορούσαν να απορροφηθούν από αλλού και να βρουν ένα στήριγμα.
Όταν το είδα είπα “κάτι πρέπει να γίνει εδώ”, χωρίς να ξέρω αρχικά τι θα ήταν αυτό”.
Ο ίδιος επισημαίνει ότι ενώ όλοι οι κάτοικοι και η πολιτεία ήξεραν για το τι συνέβαινε στην περιοχή, κανείς δεν μιλούσε και κανένας δεν ήθελε να ασχοληθεί.
“Ολοι γνώριζαν τα προβλήματα, αλλά κανείς δεν ήθελε να βγάλει το φίδι από την τρύπα. Ήταν πολλοί που έλεγαν “γιατί να το κάνω εγώ”; Ας το κάνει άλλος, ας το κάνει η εκκλησία, ας το κάνει η αστυνομία. Και το “φίδι παραμόνευε”. Εμείς αυτό που κάναμε ήταν να βάλουμε το χέρι μας εκεί και να πούμε ότι “αυτό αφορά εμάς”.
Το πρώτο πράγμα λοιπόν που έκανα ήταν να ανοιχτώ προς τα έξω και να γνωρίσω αυτά τα παιδιά. Έξω στην πλατεία. Αποφάσισα να φτιάξω καταρχήν αθλητικές ομάδες, ομάδες μπάσκετ και με αυτόν τον τρόπο να εντάξουμε τα παιδιά μέσω του αθλητισμού και στο σχολείο και να τους βρούμε και δουλειά με σεμινάρια ή με γνωριμίες. Να ανήκουν κάπου, στην εφηβεία είναι πολύ έντονο το αίσθημα του ανήκειν”.
“Τα παιδιά ήταν θυμωμένα γιατί τα είχαν εγκαταλείψει”
Ο πάτερ Αντώνιος κάνει έναν απολογισμό της πορείας των πρώτων παιδιών που πέρασαν από την Κιβωτό. “Τα πρώτα παιδιά εργάζονται και στην κιβωτό, άλλοι έχουν φύγει στο εξωτερικό, έχουν κάνει τις οικογένειες τους. Είναι ίσως και παιδιά που θα συνεχίσουν και το έργο της Κιβωτού. Προέρχονται από χρήστες γονείς, γονείς που είναι στη φυλακή. Ωστόσο, αισθάνονταν μια περηφάνια. Πολλά από αυτά τα παιδιά είχαν μεγαλώσει πριν την ώρα τους. Ήταν θυμωμένα γιατί όλοι τα είχαν εγκαταλείψει. Ήθελαν πολύ να ενταχθούν κάπου”.
“Μου χτυπούσαν την πόρτα στη 1 τα μεσάνυχτα και μου έλεγαν: Πάτερα θα με βοηθήσετε;”
Ο πατέρας Αντώνιος αφηγείται ιστορίες παιδιών που βούλιαζαν από την προβλήματα που τους δημιουργούσε η δύσκολη καθημερινότητα των γονιών τους. “Θυμάμαι υπήρχαν παιδιά που μου έλεγαν μετά από έναν αγώνα μπάσκετ ότι εγώ τώρα θα πάω στο σπίτι να ψάξω τη μάνα μου και θα τη φέρω μέσα.
Το αντίθετο δηλαδή από αυτό που θα έπρεπε να συμβαίνει…Αντί η μάνα να ψάχνει το παιδί… Με τι μυαλό να πάει αυτό το παιδί στο σχολείο, με τι μυαλό να προχωρήσει ότι θα πρέπει να τραβά τον πατέρα του να μην παίξει το μισθό του στα φρουτάκια.
Δεν ήταν και λίγες οι φορές που μου χτυπούσαν την πόρτα στη 1 τη νύχτα και μου έλεγαν “πάτερ θα βοηθήσετε”; Στις αρχές το είχα κάνει και αυτό. Τότε δεν είχα κάτι άλλο να προσφέρω, οπότε τους στήριζα έτσι.
“Σιγά σιγά δεν μας χώραγε η πλατεία”
Και από την πλατεία και το μπάσκετ, άρχισαν οι ανάγκες να μεγαλώνουν…Ο πρώτος χώρος της Κιβωτού ήταν ένα πρώην καφενείο στην πλατεία του Αγίου Γεωργίου. “Εγώ κατάλαβα ότι τα παιδιά αυτά δεν είχαν σπίτι, μια παραβατική πλατεία. Ήταν η εκκλησία και το σχολείο και ενδιάμεσα ο χαμός. Σιγά σιγά δεν μπορούσαμε να είμαστε στην πλατεία, δεν μας “χώραγε”.
Έτσι νοικιάσαμε ένα χώρο, ένα πρώην καφενείο, απέναντι από την εκκλησία. Ξεκίνησε η πρεσβυτέρα, η σύζυγός μου να με βοηθά, να μαγειρεύει, εκεί που μαγείρευε για τους δυο μας, μαγείρευε για άλλα 10 άτομα. Άρχισαν να έρχονται πολλά παιδιά.
Υπήρχαν παιδιά με τα δόντια τους όλα σάπια, υποσιτίζονταν, δεν είχαν σωστή διατροφή. Τότε είπαμε να κάνουμε γιαυτά τα παιδιά κάτι σωστό, να το δούμε σαν δικό μας πρόβλημα. Έτσι τα 8 έγιναν 50, 100 και στη συνέχεια 400.
“Δεν έχουμε πάρει ποτέ χρήματα από το κράτος”
Εύλογα, όμως, κάποιος θα αναρωτηθεί: Πως από το κίνημα της πλατείας, η Κιβωτός σήμερα μπορεί να συντηρεί κτίρια και να έχει υπό την σκέπη της 400 παιδιά στην Αθήνα και πολλά ακόμα στα παραρτήματά της στην Ελλάδα; Ο πατέρας Αντώνιος απαντά: “Από δωρεές και χορηγίες. Δεν έχουμε πάρει ποτέ κρατικά χρήματα. Έχουμε ζητήσει, αλλά δεν μας έχουν δοθεί. Προσπαθούμε ό,τι μπορούμε να το κάνουμε και με ίδια μέσα”.
Ο ίδιος, όμως, λέει ότι σκοπός της Κιβωτού δεν είναι απλά να παρέχει σίτιση και εκπαίδευση στα παιδιά, αλλά και να κινητοποιεί τους γονείς, ειδικά τις μητέρες από μονογονεϊκές οικογένειες. “Δεν θυματοποιούμε τη μητέρα, την κινητοποιούμε. Της δίνουμε κίνητρα για να το κάνει εκείνη. Μαγείρισσες, κομμώτριες, νηπιαγωγός, φύλαξη νηπίων και ηλικιωμένων.
Της λέμε “θα σπουδάσεις, ενώ το παιδί σου θα πηγαίνει στο σχολείο, θα προσέχεις την καθαριότητά του. Της παρέχουμε, επίσης, δωρεάν νομικές συμβουλές, αλλά και επαφή με ψυχολόγο”.
“Υπάρχει και η Ελλάδα του εθελοντισμού, μια Ελλάδα που δεν πολυδιαφημίζεται”
Καθώς η Κιβωτός στηρίζεται αποκλειστικά στην ιδιωτική πρωτοβουλία, τα τελευταία χρόνια της οικονομικής κρίσης ήταν πιο δύσκολα από τα προηγούμενα. ‘Ομως εκεί που έλειψε το χρήμα, “άνθισε” η προσφορά.
“Τα χρήματα μειώθηκαν τα τελευταία χρόνια, αλλά αυξήθηκε ο εθελοντισμός τονίζει ο πάτερ Αντώνιος. “Υπάρχουν άνθρωποι που παίρνουν τηλέφωνο και μας λένε” Δεν έχω να προσφέρω αλλά μπορώ να κάνω αυτό για σας. Τι μπορεί να είναι αυτό; Από το να διαβάσουν τα παιδιά, να βρίσκονται μαζί τους, να κάνουν δραστηριότητες. Μέσα από αυτό είδαμε στην Κιβωτό μια άλλη Ελλάδα που δεν πολυδιαφημίζεται, την Ελλάδα του εθελοντισμού.
Υπάρχουν επίσης και ένα δίκτυο επιστημόνων, γιατροί, δικηγόροι που βοηθούν τον κόσμο, όλοι εννοείται αφιλοκερδώς”.
Η Κιβωτός αναδεικνύεται σχεδόν σε 24ωρη καθημερινή απασχόληση. Τονίζει ο πατέρας Αντώνιος. “Εχουμε προσαρμόσει τη ζωή μας με την Κιβωτό. Δεν υπάρχει προσωπικός χρόνος.Η ζωή μας έχει ταυτιστεί με την Κιβωτό.
Μεγαλώνουμε μια τεράστια οικογένεια. Έχουμε βέβαια και το δικό μας παιδάκι.
Η οικογένεια μας είναι η Κιβωτός, μαζί και το δικό μας παιδί. Αυτά τα παιδιά μας τα εμπιστεύθηκε ο Θεός και είναι η μεγαλύτερη ευθύνη. Με αυτόν τρόπο μεγαλώνουμε όλοι μαζί. Παιδιά από 6, 7 χρονών και τώρα είναι 22. Αυτή είναι η επιτυχία, η ανταμοιβή, η χαρά που νιώθουμε.
Όταν τα παιδιά πηγαίνουν στο πανεπιστήμιο, όταν βρίσκουν δουλειά, κάποιοι έχουν τις δικές τους οικογένειες. Αποτελεί για την κοινωνία ένα παράδειγμα το παιδί της Κιβωτού που θα βγει σωστό στην κοινωνία”.
“Γιατί να μην κάτσετε στην ενορία σας ; Γιατί να μην κάνατε το κυριακάτικο κήρυγμα και ύστερα να κλείνατε την πόρτα, απολαμβάνοντας τον μισθό του κληρικού;” ρωτάω τον πατέρα Αντώνιο.
“Tο θαύμα είναι ο ανθός της ανάγκης”
“Στα 500 ευρώ ήταν ο μισθός… Πριν 18 χρόνια. Θα σας πω κάτι. Ήξερα γιατί μπήκα στην ιεροσύνη. Όταν μπήκα στην εκκλησία αναρωτήθηκα : “Ποιο είναι το ποίμνιό μου, αυτοί που ήταν μέσα ή αυτοί που ήταν έξω; Η εκκλησία ποια είναι ; Το οικοδόμημα που στεγάζει αυτούς που είναι μέσα ή αυτοί που πρέπει να ψάξεις και να τους φέρεις μαζί σου ; Αυτό που κατάλαβα από την μαχόμενη ιεροσύνη, αυτό που έφερε ο Θεός μπροστά σου, πρέπει να βρεις τη λύση, κάτι πρέπει να κάνεις κι εσύ. Αμολήθηκα που λένε… Όπως λέει και ο Καζαντζάκης, “το θαύμα είναι ο ανθός της ανάγκης”.
Η ανάγκη σε κάνει και κάνεις φοβερά πράγματα. Ξεπέρασα τα όρια μου σε τέτοιο βαθμό, μου προέκυψε ένας εαυτός, που ούτε και εγώ δεν το πίστευα. Κρεμάστηκαν, αγκιστρώθηκαν πάνω τόσες ψυχές, που περιμέναν από εμένα, μου εμπιστεύτηκαν τη ζωή τους και ότι συνέβαινε στο σπίτι τους. Και εγώ που πλέον ήξερα, έκοβα βόλτες τα βράδια στο σπίτι, προσπαθώντας να βρω μια λύση για το κάθε παιδί”.
“Τίποτα δεν γίνεται μαγικά, πρέπει να αφιερωθείς”
Κάθε καινοτόμα προσπάθεια, μπορεί να συναντήσει και αμφισβήτηση. Έτσι και η Κιβωτός. Ο πατέρας Αντώνιος υπογραμμίζει: “Είναι θεανθρώπινος οργανισμός η εκκλησία αλλά και ανθρώπινος. Ήταν καινοτόμο αυτό που είχε ξεκινήσει τότε, όπως είχε πει και ο αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος που μας είχε επισκεφθεί και είχε πει ότι θα έπρεπε να ανοίξουν Κιβωτοί σε όλη την Αθήνα και σε όλη την Ελλάδα. Αυτό όμως δεν γίνεται μαγικά. Πρέπει να αφιερωθείς. Να πεις σαν εκκλησία να στηρίξουμε τη νεολαία μας, για τους νέους που υποφέρουν, που είναι στην ανέχεια. Δεν γίνονται εύκολα αυτά τα πράγματα σήμερα.
Δεν πρέπει να περιμένεις από τον άλλον την σωτηρία, αν δεν θες εσύ ο ίδιος να σωθείς. Εμείς βγάλαμε την εκκλησία έξω από το κτίριο. Μεταφέραμε την εκκλησία στην πλατεία. Η εκκλησία γίνεται όταν ανοίγεται σε αυτούς που πραγματικά την έχουν ανάγκη”.
“Για να προχωρήσει κάτι χρειάζονται δύο πόδια”
“Πιστεύω ότι το έργο της εκκλησίας δεν είναι μόνο κοινωνικό, αλλά και πνευματικό. Για να προχωρήσει κάτι, χρειάζεται δύο πόδια. Ένας καθηγητής μας στο πανεπιστήμιο έλεγε ότι η εκκλησίες στη Ρωσία παλιότερα που δεν μπορούσαν να φροντίσουν το λαό τους, γίνονταν… φούρνοι για να ταΐσουν το λαό. Δεν μπορείς λοιπόν να κλείνεις τα μάτια σε ό,τι γίνεται.
Τι να πω εγώ στα παιδιά ότι ο Χριστός σώζει; Αυτό το ακούνε… βερεσέ όταν ψάχνουν τη μάνα τους κάθε βράδυ. Πρέπει να είμαστε σε κάποιες φάσεις της ζωής πραγματικοί, ρεαλιστές και να είμαστε μέσα στον κόσμο και να αφουγκραζόμαστε. Γιατί ο κόσμος είναι η εκκλησία. Όλοι είμαστε η εκκλησία και κυρίως ο λαός”.
“Δεν σκεπτόμαστε επέκταση αλλά εντατικοποίηση της πρόληψης”
Παρότι το έργο της Κιβωτού έχει εξυμνηθεί από κοινωνικούς και πολιτικούς φορείς, δεν είναι στα σχέδια του πατέρα Αντώνιου περαιτέρω επέκταση της, αλλά να γίνουν σχέδια για εντατικοποίηση των ενεργειών για πρόληψη.
”Έχουμε επεκταθεί αρκετά, δεν θα είναι κάτι καλό να το σκεπτόμαστε, γιατί τότε θα πρέπει να υπάρχουν πολλά παιδιά που θα έχουν ανάγκη να έρχονται στην Κιβωτό. Το θέμα είναι να λειτουργούμε πλέον προληπτικά. Λειτουργεί εξάλλου η Κιβωτός και με αυτόν τον τρόπο. Προσπαθούμε να σταματήσουμε την φυσική εξέλιξη ότι π.χ. το παιδί του χρήστη θα πάει εκεί που πάει ο μπαμπάς.
Ήδη το δουλεύουμε πολύ αυτό με τα παιδιά με εισαγγελική παραγγελία και τις μονογονεϊκές οικογένειες. Θέλουμε να βοηθηθούν τα παιδιά προκειμένου να μην παίρνουν τον άσχημο δρόμο”.
Η Κιβωτός του Κόσμου σε αριθμούς:
- Τετρακόσια παιδιά απασχολούνται καθημερινά στην Κιβωτό.
- Τέσσερα σπίτια φιλοξενίας στην Αθήνα δυναμικότητας 80 κλινών και 2 στην περιφέρεια, σε Χίο και Πωγωνιανή.
- 110 διαμερίσματα σε μονογονεϊκές οικογένειες και άγαμες μητέρες
- 500 εθελοντές θα περάσουν από τουλάχιστον από 1 έως 7 φορές την εβδομάδα από την Κιβωτό.
- Εκατοντάδες τηλεφωνήματα γίνονται καθημερινά στην 24ώρη γραμμή της Κιβωτού.