Φυτοφάρμακα σε ελληνικά φρούτα και λαχανικά – Δεύτερη η χώρα μας σε χημικά PFAS! – Ποια προϊόντα έχουν τα περισσότερα
Μας ντροπιάζει νέα έκθεση της PAN Europe για την παρουσία φυτοφαρμάκων PFΑS στα φρούτα και λαχανικά ελληνικής καλλιέργειας.
Η αύξηση υπολειμμάτων φυτοφαρμάκων PFAS μεταξύ 2011-2021 στην Ελλάδα αυξήθηκε κατά +698% στα φρούτα και +1974% στα λαχανικά! Αυτό έδειξε η ανάλυση επίσημων στοιχείων από τα εθνικά προγράμματα παρακολούθησης για υπολείμματα φυτοφαρμάκων στα τρόφιμα στις χώρες μέλη της ΕΕ, που παρουσιάζονται στην έκθεση της Pesticide Action Network Europe (PAN Europe) που δημοσιεύτηκε τον Φεβρουάριο του 2024.. Η μόνη χώρα που είχε μεγαλύτερη αύξηση από την Ελλάδα ήταν η Αυστρία με +698% στα φρούτα και +3277% στα λαχανικά.
Τα PFAS είναι γνωστό ότι είναι επιβλαβή για την υγεία: μπορούν να διαταράξουν τις ορμόνες, να αποδυναμώσουν τα οστά και να αυξήσουν τον κίνδυνο ασθένειας. Ονομάζονται “για πάντα χημικά” επειδή χρειάζονται πολύ χρόνο για να διασπαστούν. Μέχρι σήμερα έχουν γίνει διάφορες εκστρατείες μελέτες και παρεμβάσεις για μείωση των PFAS από τις συσκευασίες και τα οικιακά σκεύη αλλά αυτή είναι η πρώτη μελέτη που εξετάζει αναλυτικά την παρουσία φυτοφαρμάκων με PFAS σε φρούτα και λαχανικά.
Σύμφωνα με την έκθεση, σε όλη την ΕΕ ο αριθμός των ευρωπαϊκών φρούτων και λαχανικών με ανιχνευμένα υπολείμματα φυτοφαρμάκων PFAS σχεδόν τριπλασιάστηκε μεταξύ 2011 και 2021, με ρυθμό ανάπτυξης 220% για τα φρούτα και 247% για τα λαχανικά.
Το 2021, τα κράτη μέλη που παρήγαγαν φρούτα και λαχανικά στα οποία ανιχνεύτηκαν τα περισσότερα υπολείμματα φυτοφαρμάκων PFAS ήταν Ολλανδία (27%), Βέλγιο (27%), Αυστρία (25%), Ισπανία (22%) και Πορτογαλία (21%). Και ενώ σε βάθος δεκαετίας η Ελλάδα ήταν 2η σε αύξηση ανίχνευσης φυτοφαρμάκων PFAS, το 2021 η χώρα μας ήταν 6η μετά την Πορτογαλία με 18% (372 δείγματα).
Τα ευρήματα για τα ελληνικά οπωρολαχανικά
Στην Ελλάδα, μεταξύ 2011 και 2021, συνολικά 18.607 δείγματα φρούτων και λαχανικών συμμετείχαν στη μελέτη. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, το 14,8% από τα 9.360 δείγματα φρούτων που δοκιμάστηκαν περιείχαν υπολείμματα τουλάχιστον από ένα φυτοφάρμακο PFAS. Ο μέγιστος αριθμός PFAS που ανιχνεύθηκε σε ένα μόνο δείγμα φρούτου ήταν τέσσερα.
Πέντε διαφορετικά φυτοφάρμακα PFAS ανιχνεύθηκαν σε όλα τα δείγματα. Το ποσοστό μόλυνσης από PFAS ήταν σημαντικά χαμηλότερα σε δείγματα λαχανικών, με το 6,2% από τα 9.247 δείγματα να περιέχουν υπολείμματα τουλάχιστον από ένα φυτοφάρμακο PFAS. Ο μέγιστος αριθμός PFAS που ανιχνεύθηκε σε ένα δείγμα λαχανικών ήταν επίσης τέσσερα, ενώ 18 διαφορετικά φυτοφάρμακα PFAS ανιχνεύθηκαν σε όλα τα δείγματα λαχανικών. Τόσο στα φρούτα όσο και στα λαχανικά, ανιχνεύθηκαν 20 διαφορετικά φυτοφάρμακα PFAS σε όλα τα δείγματα.
Τα βερίκοκα, οι φράουλες και τα αχλάδια ήταν τα πιο συχνά μολυσμένα ελληνικά φρούτα!
Πιο αναλυτικά το 2021, υπολείμματα φυτοφαρμάκων PFAS εντοπίστηκαν στο 24% όλων των δειγμάτων ελληνικών φρούτων. Το ποσοστό των δειγμάτων φρούτων που έχουν μολυνθεί με υπολείμματα φυτοφαρμάκων PFAS έχει αυξηθεί από 4,1% το 2011 σε 17,6% το 2021. Σύμφωνα με τη γραμμή τάσης, η οποία υπολογίζει τον μέσο όρο των διακυμάνσεων σε διαφορετικά έτη, το ποσοστό των δειγμάτων φρούτων που περιέχουν φυτοφάρμακα PFAS αντιπροσωπεύει σημαντική αύξηση 696% σε μια περίοδο 10 ετών.
Most contaminated fruit grown in Greece in 2021
Τα βερίκοκα, οι φράουλες και τα αχλάδια ήταν τα πιο συχνά μολυσμένα ελληνικά φρούτα:
• Το 46% των δειγμάτων βερίκοκου περιείχαν υπολείμματα τουλάχιστον ενός φυτοφαρμάκου PFAS. Συνολικά έξι διαφορετικά φυτοφάρμακα PFAS ανιχνεύθηκαν σε όλα τα δείγματα, με ορισμένα μεμονωμένα δείγματα να περιέχουν έως και τρία διαφορετικά υπολείμματα φυτοφαρμάκων PFAS.
• Το 43% των δειγμάτων φράουλας περιείχαν υπολείμματα τουλάχιστον ενός φυτοφαρμάκου PFAS. Συνολικά, ανιχνεύθηκαν επτά διαφορετικά φυτοφάρμακα PFAS σε όλα τα δείγματα, με ορισμένα μεμονωμένα δείγματα να περιέχουν έως και τέσσερα διαφορετικά υπολείμματα φυτοφαρμάκων PFAS.
• Το 42% των αχλαδιών περιείχαν υπολείμματα τουλάχιστον ενός φυτοφαρμάκου PFAS. Συνολικά, τέσσερα διαφορετικά φυτοφάρμακα PFAS ανιχνεύθηκαν σε όλα τα δείγματα, με ορισμένα μεμονωμένα δείγματα να περιέχουν υπολείμματα από διαφορετικά φυτοφάρμακα PFAS.
Εισαγόμενα στην Ελλάδα φρούτα
Τα μάνγκο και οι μπανάνες ήταν τα πιο συχνά μολυσμένα φρούτα που εισάγονται στην Ελλάδα:
• Το 10% των δειγμάτων μάνγκο περιείχε υπολείμματα ενός μόνο φυτοφαρμάκου PFAS, το οποίο ανιχνεύτηκε σεόλα τα μολυσμένα δείγματα.
• Το 5% των δειγμάτων μπανάνας περιείχε υπολείμματα ενός μόνο φυτοφαρμάκου PFAS, το οποίο ανιχνεύτηκε σε όλα τα μολυσμένα δείγματα.
Τα αγγούρια, οι πιπεριές και τα μαρούλια ήταν τα πιο συχνά μολυσμένα ελληνικά λαχανικά
Το ποσοστό των δειγμάτων λαχανικών που έχουν μολυνθεί με υπολείμματα φυτοφαρμάκων PFAS έχει αυξηθεί από 0,7% το 2011 σε 6,1% το 2021 αντιπροσωπεύοντας σημαντική αύξηση 1974% σε περίοδο 10 ετών.
Most contaminated vegetables grown in Greece in 2021
Το 2021, υπολείμματα φυτοφαρμάκων PFAS εντοπίστηκαν στο 11% όλων των δειγμάτων λαχανικών. Τα αγγούρια, οι πιπεριές και τα μαρούλια ήταν τα πιο συχνά μολυσμένα ελληνικά λαχανικά:
• Το 33% των δειγμάτων αγγουριού περιείχε υπολείμματα τουλάχιστον ενός φυτοφαρμάκου PFAS. Συνολικά τέσσερα διαφορετικά φυτοφάρμακα PFAS ανιχνεύθηκαν σε όλα τα δείγματα, με ορισμένα μεμονωμένα δείγματα να περιέχουν έως και τρία διαφορετικά φυτοφάρμακα PFAS.
• Το 30% των δειγμάτων πιπεριάς περιείχε υπολείμματα τουλάχιστον ενός φυτοφαρμάκου PFAS. Συνολικά έξι διαφορετικά φυτοφάρμακα PFAS ανιχνεύθηκαν σε όλα τα δείγματα, με ορισμένα μεμονωμένα δείγματα να περιέχουν έως και τρία διαφορετικά υπολείμματα φυτοφαρμάκων PFAS.
• Το 16% των δειγμάτων μαρουλιού περιείχε υπολείμματα τουλάχιστον ενός φυτοφαρμάκου PFAS. Συνολικά τρία διαφορετικά φυτοφάρμακα PFAS ανιχνεύθηκαν σε όλα τα δείγματ.
Συνολικά, τα δείγματα αγγουριού και πιπεριάς περιείχαν τον μέγιστο αριθμό διαφορετικών φυτοφαρμάκων PFAS σε ένα μόνο δείγμα (3). Τα δείγματα πιπεριάς περιείχαν επίσης τη μεγαλύτερη ποικιλομορφία ως προς τα διαφορετικά φυτοφάρμακα PFAS ανιχνεύθηκαν σε δείγματα (6).
Εισαγόμενα στην Ελλάδα λαχανικά
Το 2021, οι χώρες προέλευσης των εισαγόμενων φρούτων και λαχανικών (μάνγκο, μπανάνες και πατάτες) με την υψηλότερη παρουσία PFAS ήταν η Βραζιλία και ο Εκουαδόρ:
• Το 12% των δειγμάτων της Βραζιλίας περιείχαν υπολείμματα τουλάχιστον ενός φυτοφαρμάκου PFAS. Συνολικά δύο διαφορετικά φυτοφάρμακα PFAS ανιχνεύθηκαν σε όλα τα δείγματα.
• Το 5% των δειγμάτων του Ισημερινού περιείχε υπολείμματα ενός μόνο φυτοφαρμάκου PFAS, το οποίο ανιχνεύθηκε σε όλα τα μολυσμένα δείγματα.
• Δεν ανιχνεύθηκαν υπολείμματα φυτοφαρμάκων PFAS σε δείγματα του Περού.
Συνολικά, υπολείμματα φυτοφαρμάκων PFAS ανιχνεύθηκαν στο 6% όλων των δειγμάτων. Τα δείγματα της Βραζιλίας περιείχαν τη μεγαλύτερη ποικιλομορφία όσον αφορά τα διαφορετικά φυτοφάρμακα PFAS που ανιχνεύθηκαν στα δείγματα (2).
Τι γίνεται στην υπόλοιπη Ευρώπη
Και τα υπόλοιπα ευρήματα της έκθεσης είναι απογοητευτικά: Τα μη βιολογικά φρούτα, ειδικά τα καλοκαιρινά, είναι τα προϊόντα που μολύνονται συχνότερα με υπολείμματα φυτοφαρμάκων. Επίσης το 37% στις καλλιεργούμενες στην Ευρώπη φράουλες, το 35% ροδάκινα και το 31% των βερίκοκων είναι μολυσμένα.
Είναι αξιοσημείωτο δε, πως το 20% των φρούτων ευρωπαϊκής καλλιέργειας περιέχουν κοκτέιλ υπολειμμάτων φυτοφαρμάκων PFAS, με έως και τέσσερα διαφορετικά φυτοφάρμακα που ανιχνεύθηκαν σε ένα μόνο δείγμα από φράουλες και επιτραπέζια σταφύλια, και μέχρι τρία σε ροδάκινα και βερίκοκα. Ενώ, κατά μέσο όρο, ένα μικρότερο ποσοστό των ευρωπαϊκών λαχανικών (12%) είναι μολυσμένο με υπολείμματα φυτοφαρμάκων PFAS σε σύγκριση με φρούτα, μερικά τα λαχανικά είναι τόσο μολυσμένα όσο και τα φρούτα (κιχώρια: 42%, αγγούρια: 30%).
Όσον αφορά στα εισαγόμενα τα πιθανότερα να περιέχουν υπολείμματα φυτοφαρμάκων PFAS ήταν από από την Κόστα Ρίκα (41%), την Ινδία (38%), τη Νότια Αφρική(28%), τη Κολομβία (26%) και το Μαρόκο (24%).
Το 2021, το πιο συχνά ανιχνευόμενο φυτοφάρμακο PFAS σε μολυσμένα ευρωπαϊκά προϊόντα ήταν το μυκητοκτόνο fluopyram, το εντομοκτόνο φλονικαμίδιο και το μυκητοκτόνο trifloxystrobin. Με συνολικά 18 διαφορετικά φυτοφάρμακα που ανιχνεύθηκαν συνολικά, όσον αφορά τα εθνικά δείγματα, η Ιταλία και η Ισπανία αποδείχθηκαν οι χώρες προέλευσης με την πιο διαφοροποιημένη προσφορά φυτοφαρμάκων Pfas. Αυτά τα ευρήματα δείχνουν ότι η χρήση του PFAS στα φυτοφάρμακα έχει ως αποτέλεσμα μολυσμένα φρούτα και λαχανικά με υπολείμματα αυτών των χημικών ουσιών, που καταναλώνουν οι ευρωπαίοι καταναλωτές.
Αυτή η πηγή μόλυνσης από PFAS δεν πρέπει να είναι υποβαθμιστεί καταλήγει η έκθεση. Η συνεχιζόμενη συσσώρευση PFAS στα εδάφη, τα νερά και την τροφική αλυσίδα, μαζί με άλλες χημικές ουσίες ή «χημικά κοκτέιλ», θέτουν μακροπρόθεσμους κινδύνους για την ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον. Η απαγόρευση της χρήσης φυτοφαρμάκων PFAS είναι επείγουσα ώστε να περιοριστεί η έκθεση των ευρωπαίων πολιτών στις χημικές αυτές ουσίες και να προστατευτεί η υγεία των πολιτών, συμπεριλαμβανομένων των πιο ευάλωτων ομάδων, όπως οι έγκυες γυναίκες, μωρά και παιδιά.
