Τα μυστικά του βυθού

Η Σαντορίνη αποτελεί μέρος του Ελληνικού Ηφαιστειακού Τόξου, το οποίο είναι από τα σημαντικότερα ηφαιστειακά πεδία στην Ευρώπη και έχει γνωρίσει πάνω από 100 εκρήξεις τα τελευταία 400.000 χρόνια.

Το πιο ενεργό υποθαλάσσιο και δυνητικά επικίνδυνο ηφαίστειο της Ανατολικής Μεσογείου, ο Κολούμπος (ή το Κολούμπο), βρίσκεται πέντε μίλια βορειοανατολικά της Σαντορίνης και αποτελεί μέρος του ίδιου ηφαιστειακού συστήματος.

Βυθισμένο στο Αιγαίο Πέλαγος, ο Κολούμπος είναι ήσυχος εδώ και σχεδόν 400 χρόνια, αλλά δεν «κοιμάται». Την τελευταία φορά που εξεράγη, το 1650, σκότωσε 70 ανθρώπους και προκάλεσε τσουνάμι ύψους 40 μέτρων. Καταγράφηκαν ισχυροί σεισμοί και μετασεισμοί, μαζί με τοξικά αέρια και καπνούς.

Οι επιστήμονες γνωρίζουν ότι η έκρηξη του Κολούμπου θα μπορούσε να προκαλέσει όλεθρο. Μερικές από τις μεγαλύτερες ωκεανογραφικές αποστολές του κόσμου έχουν επισκεφθεί το ηφαίστειο και η παρακολούθηση έχει αυξηθεί τα τελευταία 20 χρόνια. Ένα από τα μεγαλύτερα αμερικανικά ερευνητικά σκάφη, το JOIDES Resolution, ταξίδεψε στη Σαντορίνη για την πρώτη του αποστολή στη Μεσόγειο μεταξύ Δεκεμβρίου 2022 και Φεβρουαρίου 2023.

Η Εύη Νομικού, γεωλογική ωκεανογράφος στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, συμμετέχει σε κάθε αποστολή στη γενέτειρά της, τη Σαντορίνη, τα τελευταία 20 χρόνια. «Συνθέτουμε σταδιακά ένα γεωπαζλ που δείχνει ποια μέρη ήταν αρχικά ξηρά, ποια μέρη ήταν νερό», λέει η ίδια.

«Αν μπορέσουμε να κατανοήσουμε καλύτερα τις εκρήξεις του παρελθόντος και τις επιπτώσεις τους, θα έχουμε έναν οδικό χάρτη για την καλύτερη αντιμετώπιση των μελλοντικών προκλήσεων», σημειώνει.

Σπάνιες μορφές ζωής

Η αποστολή JOIDES Resolution δεν είναι η πρώτη μεγάλη προσπάθεια για τη μελέτη της περιοχής. Η Εύη Νομικού λέει ότι οι μακροχρόνια μελετημένες ακραίες συνθήκες που βρέθηκαν στον Κολούμπο οδήγησαν τη NASA να χρηματοδοτήσει μια πρωτοποριακή αποστολή το 2019.

«Στον πυθμένα του κρατήρα του υπάρχει ένας εξωγήινος ωκεανός με μορφές ζωής που μπορούν να βρεθούν σε άλλους πλανήτες», τονίζει.

Η NASA δοκίμασε υποβρύχια που μια μέρα, όπως ελπίζει, θα εξερευνούν εξωγήινους ωκεανούς στον Δία και τον Κρόνο.

Μια άλλη πρόσφατη μελέτη αποκάλυψε επίσης έναν θάλαμο μάγματος κάτω από τον Κολούμπο που δεν είχε εντοπιστεί προηγουμένως. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι ο θάλαμος μπορεί επίσης να είναι το κλειδί για την κατανόηση της σεισμικής δραστηριότητας στην περιοχή αυτή.

Το CNN θυμίζει ότι η Σαντορίνη λόγω των τοπίων της αξιοποιήθηκε ως σκηνικό και για γυρίσματα της γνωστής ταινίας του Χόλιγουντ «Lara Croft: Tomb Raider – The Cradle of Life».

Στη συνέχεια το ρεπορτάζ περιγράφει όσα μπορούν να βιώσουν οι τουρίστες που φτάνουν στο νησί από όλο τον κόσμο, από την πεζοπορία σε κρατήρες μέχρι τις βουτιές σε θερμές πηγές.

Πότε έγινε η τελευταία έκρηξη

«Η τελευταία έκρηξη στη Νέα Καμένη ήταν τη δεκαετία του 1950», λέει ο Μάριος Φύτρος, διευθύνων σύμβουλος του ταξιδιωτικού πρακτορείου Santorini View. «Οι επισκέπτες λατρεύουν τη συγκίνηση της πεζοπορίας μέχρι τον κρατήρα ενός ηφαιστείου. Είναι μια από τις πιο δημοφιλείς εκδρομές μας». Οι εκδρομές με σκάφος συνεχίζονται με κολύμπι σε ηφαιστειακές θερμές πηγές στο κοντινό νησί Παλαιά Καμένη, ενώ κάνουν ηλιοθεραπεία στο κατάστρωμα με θέα τους βράχους της Σαντορίνης.

Μια άλλη δημοφιλής εκδρομή, στον υπέροχο αρχαιολογικό χώρο του Ακρωτηρίου, χρησιμεύει ως μια νηφάλια υπενθύμιση της ηφαιστειακής δύναμης. Η ακμάζουσα πόλη της Εποχής του Χαλκού καταστράφηκε από την έκρηξη πριν από 3.600 χρόνια, η οποία εκτόξευσε μια στήλη τέφρας και βράχων ύψους σχεδόν 20 μιλίων, θάβοντας την πόλη. Περίπου 1.700 χρόνια αργότερα, μια παρόμοια καταστροφή θα κατέστρεφε την Πομπηία.

Με την απομάκρυνση της στάχτης και της λάβας, οι ζωηρόχρωμες τοιχογραφίες του Ακρωτηρίου στέκονται σήμερα όμορφα διατηρημένες.