Οι τελευταίες μαρτυρικές στιγμές του Ιησού επάνω στο σταυρό, πριν παραδώσει το πνεύμα Του στα χέρια του Θεού, περιγράφονται με κάθε λεπτομέρεια. Το τι έλεγε ο Χριστός, πώς αντιδρούσαν οι συγγενείς και οι μαθητές που παρακολουθούσαν το φρικτό μαρτύριο, το τι ακολούθησε μόλις ο Ναζωραίος άφησε την τελευταία του πνοή.

Ανάμεσα στις περιγραφές, υπάρχει και μια που αφορά έναν Ρωμαίο εκατόνταρχο. Στα ορθόδοξα ευαγγέλια δεν αναφέρεται κάπου το όνομά του. Στο απόκρυφο ευαγγέλιο του Νικόδημου, μόνο, υπάρχει μια αναφορά σε εκείνον με το όνομα «Λογγίνος». Ένα όνομα που προφανώς δεν ήταν το πραγματικό του και το οποίο προέρχεται από τη λατινική εκδοχή της λέξης «λόγχη».

Ο Νικόδημος, προφανώς και δεν χρησιμοποιεί τη συγκεκριμένη λέξη τυχαία. Ο Ρωμαίος Εκατόνταρχος έμελλε να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο. Όχι μόνο την ώρα των βασανιστηρίων, της σταύρωσης και μετέπειτα της Ανάστασης  αλλά και αργότερα στη διάδοση του Χριστιανισμού.

Τα βασανιστήρια του Ιησού και η Σταύρωση

Ας πάρουμε, όμως, τα πράγματα από την αρχή. Μετά την οριστική καταδίκη του Ιησού από τον Πόντιο Πιλάτο, ο Χριστός παραδόθηκε σε ένα απόσπασμα Ρωμαίων στρατιωτών προκειμένου να οδηγηθεί στο Γολγοθά. Επικεφαλής αυτού του αποσπάσματος ήταν ένας Ρωμαίος εκατόνταρχος ο οποίος, σύμφωνα με κάποιες αναφορές, ήταν παρών και στα βασανιστήρια του Θεανθρώπου.

Ο Ρωμαίος αυτός εκατόνταρχος είχε ένα πρόβλημα όρασης, το οποίο, ωστόσο, δεν τον εμπόδιζε από το να εκτελεί με συνέπεια τα καθήκοντά του. Ήταν ο άνθρωπος που όχι απλά έζησε όλο το κομμάτι γύρω από τη δίκη και την καταδίκη του Ιησού αλλά συμμετείχε ενεργά  στα Θεία Πάθη.

Πέρα απ’ όλα τα άλλα ο εκατόνταρχος επιφορτίστηκε και με την πλήρη ευθύνη της μεταφοράς του Ιησού από τον τόπο που δικάστηκε στο Γολγοθά. Με αυτόν μπροστά οι στρατιώτες οδήγησαν τον Χριστό στον μαρτυρικό λόφο. Εκεί ο εκατόνταρχος και οι άνδρες του ήταν επιφορτισμένοι με την τήρηση της τάξης όταν η όλη διαδικασία θα βρισκόταν σε εξέλιξη.

Όταν πλέον ο Ιησούς ξεψύχησε πάνω στο σταυρό, όπως αναφέρουν και τα Ευαγγέλια, ο Ρωμαίος εκατόνταρχος πήρε την λόγχη του και με αυτή τρύπησε το πλευρό του Χριστού. Από εκεί έτρεξε αίμα και νερό. Αρκετές σταγόνες έπεσαν πάνω του. Σύμφωνα με την Χριστιανική παράδοση τότε ο εκατόνταρχος θεραπεύτηκε από το πρόβλημα όρασης που αντιμετώπιζε.

Αυτό το γεγονός σε συνδυασμό με όλα τα άλλα που είδε (τον σεισμό, το σκοτάδι που έπεσε απότομα κλπ) άρχισε να πιστεύει πως Εκείνος πάνω στο σταυρό δεν ήταν ένας απλός άνθρωπος. Σύμφωνα με τους Ευαγγελιστές, μάλιστα, αναφώνησε: «Αληθώς ο άνθρωπος ούτος, Υιός ήν Θεού»!

Η Ανάσταση και η δωροδοκία

Τα καθήκοντα, ωστόσο, του Ρωμαίου εκατόνταρχου δεν τελείωναν εκεί. Αυτός και οι άνδρες του επιφορτίστηκαν στη συνέχεια και με την τήρηση της τάξης κατά την ταφή του Ιησού και κυρίως την φύλαξη του τάφου στη συνέχεια προκειμένου «να μην κλέψουν τη σορό» οι μαθητές του Ναζωραίου.

Ήταν παρών τόσο στην ταφή όσο και στην σφράγιση του μνήματος. Ο εκατόνταρχος και οι άνδρες του έμειναν εκεί μέχρι την τρίτη ημέρα που «μέγας σεισμός άνοιξε τα μνήματα». Όντας μάρτυρες της Ανάστασης, σύμφωνα πάντα με τις γραφές, είπαν στους αρχιερείς όλα όσα είχαν δει με τα μάτια τους.

Εκείνοι, αφού συνεδρίασαν, αποφάσισαν να δωροδοκήσουν τον Ρωμαίο εκατόνταρχο και τους άνδρες του προκειμένου να πουν πως οι μαθητές του Ιησού ήταν αυτοί που μετακύλησαν την μεγάλη πέτρα, παραβίασαν τον τάφο και πήραν από μέσα το άψυχό σώμα του Χριστού προκειμένου να πουν μετά πως αναστήθηκε.

Απ’ όλο το απόσπασμα των Ρωμαίων, ωστόσο, ο εκατόνταρχός και δυο ακόμα λεγεωνάριοι αρνήθηκαν τα χρήματα, τονίζοντας πως ότι είχαν δει ήταν πέρα για πέρα αληθινό.

Ο εκατόνταρχος που λιποτάκτησε και έγινε μάρτυρας του Χριστιανισμού

Μετά και από αυτό το περιστατικό ο «Λογγίνος», μαζί με τους δυο στρατιώτες, εγκατέλειψαν το στρατό και έφυγαν. Ο πρώην, πλέον, εκατόνταρχος, επέστρεψε στην πατρίδα του, την Καππαδοκία και εκεί όπως έκαναν οι Απόστολοι, άρχισε να κηρύττει το Ευαγγέλιο.

Η λιποταξία του «Λογγίνου» έγινε γνωστή στον Πόντιο Πιλάτο, ο οποίος, έσπευσε να ενημερώσει για ότι είχε συμβεί τον αυτοκράτορα της Ρώμης, Τιβέριο. Εκείνος, οργισμένος, ζήτησε να εντοπιστεί άμεσα και να θανατωθεί επί τόπου.

Για τον λόγο αυτό, ένα μικρό απόσπασμα από Ρωμαίους στρατιώτες που δεν ήξεραν τον «Λογγίνο» άρχισαν να τον καταδιώκουν.  Ένα βραδύ, αποκαμωμένοι αποφάσισαν να διανυκτερεύσουν σε ένα σπίτι. Ο οικοδεσπότης τους υποδέχθηκε και τους ζήτησε να κάτσουν μαζί του να φάνε, να κοιμηθούν και το πρωί να συνεχίσουν το δρόμο τους.

Την ώρα του φαγητού οι στρατιώτες αποκάλυψαν στον οικοδεσπότη πως ψάχνουν ένα Ρωμαίο εκατόνταρχο που λιποτάκτησε. Ο οικοδεσπότης τους ζήτησε να συνεχίσουν κανονικά το πρόγραμμά τους και το πρωί θα τους οδηγούσε ο ίδιος σε εκείνον.

Πράγματι, το πρωί ο οικοδεσπότης είπε στους στρατιώτες πως θα τηρήσει την υπόσχεσή του. Απλά δεν θα χρειαζόταν να πάνε μακριά διότι ο εκατόνταρχος που λιποτάκτησε για να ασπαστεί τον Χριστιανισμό ήταν… αυτός!

Οι στρατιώτες αποσβολωμένοι τον άκουσαν να τους λέει πως είναι έτοιμος να πεθάνει για την πίστη του. Συγκινημένοι αλλά χωρίς να μπορούν να παρακούσουν τις εντολές που είχαν, σκότωσαν τον «Λογγίνο» και τους δυο συντρόφους του και στη συνέχεια τους έκοψαν τα κεφάλια προκειμένου να τα πάνε στον Πόντιο Πιλάτο.

Το θαύμα και η αγιοποίηση του «Λογγίνου»

Όταν το απόσπασμα επέστρεψε στον Πόντιο Πιλάτο εκείνος εκνευρισμένος, σύμφωνα πάντα με την χριστιανική παράδοση, πέταξε τα κεφάλια του «Λογγίνου» και των συντρόφων του, έξω από το παράθυρο.

Αυτά τελικά κατέληξαν σε μια χωματερή. Μια τυφλή γυναίκα που είχε μάθει την ιστορία ζήτησε να μάθει που είχαν πεταχτεί τα κεφάλια προκειμένου να τα καθαρίσει και να τα θάψει όπως τους άξιζε. Σύμφωνα πάντα με την χριστιανική παράδοση, όταν τα βρήκε και ακούμπησε το κρανίο του «Λογγίνου», βρήκε ξανά το φως της.

Η προσφορά του πρώην Ρωμαίου εκατόνταρχου στον χριστιανισμό αναγνωρίστηκε τόσο από την ορθόδοξη όσο και από την καθολική εκκλησία και ήταν από τους πρώτους που αγιοποιήθηκε. Η ορθόδοξη εκκλησία εορτάζει τον Άγιο Λογγίνο τον Εκατόνταρχο στις 16 Οκτωβρίου κάθε έτους.

Σύμφωνα, πάντως, με το απόκρυφο Ευαγγέλιο του Νικόδημου η τύχη του «Λογγίνου» πριν την αγιοποίηση ήταν διαφορετική. Ο πρώην εκατόνταρχος, τιμωρήθηκε για το γεγονός ότι τρύπησε με τη λόγχη του το κορμί του Χριστού και φυλακίστηκε σε μια σπηλιά, όπου ένα λιοντάρι κατασπάραζε το κορμί του κάθε βράδυ και κάθε μέρα γιατρευόταν, για να επαναληφθεί το μαρτύριο για μεγάλο χρονικό διάστημα.

[nbst]

Όλοι γνωρίζουμε το θαύμα της Ανάστασης του Λαζάρου, όμως πόσοι από εμάς γνωρίζουμε τι απέγινε ο Λάζαρος μετά από αυτό; Πώς έζησε τα υπόλοιπα χρόνια της ζωής του, πού και πότε τελικά πέθανε;

Ο Λάζαρος, ο επονομαζόμενος Δίκαιος και Τετραήμερος, ήταν αδελφός της Μάρθας και της Μαρία, με τις οποίες ζούσε στη Βηθανία, κοντά στα Ιεροσόλυμα. Στο σπίτι τους είχε φιλοξενηθεί επανειλημμένα ο Χριστός, όταν περνούσε από την περιοχή, με κατεύθυνση προς την Ιερουσαλήμ.

Όπως ήταν φυσικό, το θαύμα της εγέρσεως του Λαζάρου εξέγειρε τους Ιουδαίους και «εβουλεύσαντο οι αρχιερείς, ίνα και τον Λάζαρον αποκτείνωσιν» (Ιω. ιβ΄ 9-11), καθότι ήταν το ζωντανό τεκμήριο του θαύματος. Ετσι ο Άγιος διωκόμενος από τους Ιουδαίους καταφεύγει στη νήσο Κύπρο, όπου τον συναντούν οι απόστολοι Παύλος και Βαρνάβας και τον χειροτονούν πρώτον επίσκοπο Κιτίου.

Το αρχαίο Κίτιο, η πόλη του φιλοσόφου Ζήνωνος είχε τη μεγάλη τιμή να ευαγγελισθεί το λόγο της Αληθείας όχι από έναν απλό εργάτη του Ευαγγελίου αλλά από ένα προσωπικό φίλο του Κυρίου. Σύμφωνα με τον Άγιο Επιφάνιο επίσκοπο Κωνσταντίας της Κύπρου (367-403), ο δίκαιος Λάζαρος έζησε άλλα τριάντα χρόνια μετά την έγερσή του.

«Εν παραδόσεσιν εύρομεν ότι τριάκοντα ετών ήταν τότε ο Λάζαρος ότε εγήγερται, μετά δε το αναστήναι αυτόν άλλα τριάκοντα έζησε, και ούτω πρός Κύριον εξεδήμησε κοιμηθείς».

Οι παραδόσεις τον θέλουν σκυθρωπό και αγέλαστο κατά την παρούσα ζωή, και αυτό οφειλόταν στα όσα είχε δει κατά την τετραήμερη παραμονή του στον Άδη. Οι ίδιες παραδόσεις αναφέρουν ότι δε γέλασε ποτέ στη ζωή του παρά μία φορά, όταν είδε κάποιον να κλέβει ένα πήλινο αγγείο και σχολίασε αποφθεγματικά: «το ένα χώμα κλέβει το άλλο».

Άλλη παράδοση συνδέει τον Άγιο με την Αλυκή της Λάρνακος (σημερινή ονομασία του Κιτίου). Στη θέση της Αλυκής υπήρχε τον καιρό του Αγίου ένα μεγάλο αμπέλι. Διερχόμενος μια μέρα από εκεί ο Άγιος, δίψασε και ζήτησε λίγο σταφύλι από τη γυναίκα-ιδιοκτήτη του αμπελιού.

Εκείνη αρνήθηκε και για να την τιμωρήσει, μετέτρεψε θαυματουργικά το τεράστιο αμπέλι σε αλυκή. Η παράδοση αυτή επιβεβαιώνεται από τους εργάτες που συλλέγουν το αλάτι. Ισχυρίζονται ότι σκάβοντας βρίσκουν ρίζες και κορμούς αμπελιού. Λέγεται μάλιστα, πως στο μέσο της αλυκής βρίσκεται πηγάδι με γλυκό νερό, γνωστό ως «πηγάδι της «ρκάς» δηλ. της γριάς.

Ο Συναξαριστης της Κωνσταντινουπόλεως, σχετικά με αυτή την παράδοση, αναφέρει ότι τη λίμνη διεκδικούσαν δύο αδέλφια, οι οποίοι ήρθαν σε έντονη ρήξη για την κατοχή της. Ο Άγιος «διά προσευχής εξήρανε και εις άλατος φύσιν αυτήν επήξατο».

Στα «Πάτρια» του Αγίου Όρους γίνεται άμεση σύνδεση της Κύπρου και του Αγίου Λαζάρου με τη Θεοτόκο και τον Άθωνα. Η μητέρα του Κυρίου, συνοδευομένη από τόν Ευαγγελιστή Ιωάννη, ήλθε στο Κίτιο, συνάντησε τον Άγιο Λάζαρο, στον οποίο μάλιστα δώρησε ωμοφόριο και επιμάνικα, ενώ στη συνέχεια επισκέφθηκε τόν Άθω.

Σύμφωνα πάντα με τον Συναξαριστή της Κωνσταντινουπόλεως, ο Άγιος ετάφη σε μαρμάρινη λάρνακα η οποία έφερε την επιγραφή: «Λάζαρος ο τετραήμερος και φίλος του Χριστού». Η λάρνακα τοποθετήθηκε αργότερα σε έναν μικρό ναό.

Πέραν από την πληροφορία του αγίου Επιφανίου, σχετικά μέ τά τριάντα χρόνια της δεύτερης ζωής του Αγίου, η παλαιότερη, κατά τους ερευνητές, μαρτυρία για την παράδοση της παρουσίας του αγίου Λαζάρου στην Κύπρο αποδίδεται στον Άγιο Ιωάννη Ευβοίας, πρεσβύτερο και μοναχό του Πατριαρχείου Αντιοχείας (περι τό 744). Ο

Άγιος σε ομιλία του «Εις τον τετραήμερον Λάζαρον» αναφέρει: «΄Εμοι γάρ είρηκεν γέρων τις περι του μακαρίου Λαζάρου πληροφορηθείς από γραφης τών αυτου υπομνημάτων, ότι εν Κύπρω τη νήσω επίσκοπος γενάμενος και τόν του μαρτυρίου στέφανον υπέρ Χριστου ανεδήσατο τόν δρόμον τελέσας και την πίστην τηρήσας και συν τώ Χριστώ αιωνίως αγάλλεται».

Όπως γίνεται φανερό, γύρω στα 744 στον χώρο της Αντιοχείας είναι γνωστή και διαδεδομένη η παράδοση για τον Άγιο Λάζαρο. Η πληροφορία για μαρτυρικό θάνατο του Αγίου είναι μοναδική και δεν συναντάται σε άλλους εκκλησιαστικούς συγγραφείς.

Η τριακονταετής παραμονή του αγίου Λαζάρου στον επισκοπικό θρόνο του Κιτίου είναι γνωστή και στον Άγιο Θεόδωρο το Στουδίτη (759-826), ο οποιος αναφέρει εις τας Κατηχήσεις του: «Λαζάρου του μακαριωτάτου εορτάζωμεν τα μνημόσυνα, μαλλον δέ τά εγέρσια, Λαζάρου εκείνου τά τριάκοντα έτη ζήσαντος, ώς ο λόγος, και επισκοπήσαντος μετά την ανάζησιν».

Η ανακομιδη και μετάθεση του ιερού λειψάνου του αγίου Λαζάρου από το Κίτιο στην Κωνσταντινούπολη, η οποία τιμάται από την Εκκλησία τη 17ην Οκτωβρίου, έγινε κατά το έτος 899/900 μετά από εντολή του αυτοκράτορος Λέοντος Στ΄ του Σοφού.

Η μετάθεση του λειψάνου περιγράφεται λεπτομερώς σε δύο πανηγυρικούς λόγους που εκφώνησε μπροστά στο ιερό λείψανο παρουσία του αυτοκράτορος ο μαθητής του Μεγάλου Φωτίου, μητροπολίτης Καισαρείας Αρέθας (850-μετά το 932).

Στον πρώτο Λόγο, ο λόγιος κληρικός εκθειάζει το γεγονός της αφίξεως του λειψάνου στην Κωνσταντινούπολη, ενώ στο δεύτερο περιγράφει διεξοδικά την πομπή που σχηματίσθηκε, με τη συμμετοχή του αυτοκράτορα, για τη μεταφορά του λειψάνου από τη Χρυσούπολη στην Αγία Σοφία. Ο Λέων Στ΄, ως αντάλλαγμα της μεταφοράς του λειψάνου στην Κωνσταντινούπολη, απέστειλε χρήματα και τεχνίτες στην Κύπρο, όπου έκτισαν το μεγαλοπρεπή ναό του Αγίου, ο οποίος διατηρείται ως σήμερα στη Λάρνακα.

Εκτός τούτου οικοδόμησε μονή στην Κωνσταντινούπολη επ’ ονόματι του δικαίου Λαζάρου, όπου εναπόθεσε το ιερό λείψανο. Στην ίδια μονή μεταφέρθηκε αργότερα από την ΄Εφεσο και το λείψανο της αγίας Μαρίας της Μαγδαληνής. Κατά τη βυζαντινή εποχή διατηρήθηκε το έθος να εκκλησιάζεται στη μονή κατά το Σάββατο του Λαζάρου, ο ίδιος ο αυτοκράτορας.

Το ιερό λείψανο του Αγίου πρέπει να μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη μαζί με την παλαιά λάρνακα. Τούτο συμπεραίνεται από το ότι η μαρμάρινη λάρνακα, που εναπόκειται σήμερα κάτω από την αγία Τράπεζα του ομωνύμου ναού στη Λάρνακα, φέρει επιγραφή, σε μεγαλογράμματη γραφή, «ΦΙΛΙΟΥ» (ονομαστική: Φίλιος), ενώ η παλαιά «Λάζαρος ο τετραήμερος και φίλος του Χριστού». Στη σημερινή λάρνακα ανευρέθηκε στις 23 Νοεμβρίου 1972 τμήμα του ιερού λειψάνου του δικαίου Λαζάρου μέσα σέ ξύλινη θήκη.

Το γεγονός αυτό υποδεικνύει ότι οι Κιτιείς δεν πρέπει να είχαν παραδώσει ολόκληρο το λείψανο στον αυτοκράτορα αλλά το μεγαλύτερο μέρος του. Εξάλλου και ο Αρέθας στους Λόγους του δέν αναφέρεται σε άφθαρτο σκήνωμα αλλά σε «οστά » και «κόνιν». Εκτός αυτού ρωσική πηγή στη βιβλιοθήκη της Οξφόρδης αναφέρει ότι ένας Ρώσος μοναχός από το Μοναστήρι του Πσκώβ, που επισκέφθηκε κατά το 16ο αιώνα την πόλη της Λάρνακας, προσκύνησε τα οστά του αγίου Λαζάρου και πήρε μαζί του μικρό τεμάχιο από αυτά. Το τεμάχιο διαφυλάσσεται ως σήμερα στο παρεκκλήσιο του αγίου Λαζάρου, στη μονή Πσκώβ. Η δυνατότητα την οποία είχε ο Ρώσος μοναχός να προσκυνήσει τον Άγιο οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η λάρνακα με τα εναπομείναντα λείψανα ήταν θεατή στους προσκυνητές τουλάχιστον ως το 16ο αιώνα. Αργότερα σε χρόνο που δεν προσδιορίζεται, οι Κιτιείς τα έκρυψαν κάτω από την αγία Τράπεζα όπου παρέμεινε μέχρι την ανεύρεσή της κατά το έτος 1972.
Απόσπασμα ομιλίας του Aρχιμανδρίτη Λαζάρου του Βατοπεδινού