Η ιστορία είναι γεμάτη από γεγονότα και εξελίξεις που, με βάση τα δεδομένα της σημερινής εποχής, προκαλούν ιδιαίτερη εντύπωση- όπως η κληρονομιά που άφησαν πίσω τους, σε μακρινά (σε σχέση με τη σημερινή Ελλάδα) σημεία της οικουμένης, οι κατακτήσεις του Μεγάλου Αλεξάνδρου, οι ελληνικές ρίζες σημερινών μεγάλων πόλεων- καρπών του αποικισμού των ακτών της Μεσογείου από τους αρχαίους Έλληνες, η «περίεργη» προέλευση κάποιων τοπωνυμίων που χρησιμοποιούνται ακόμα και σήμερα (πχ η σύνδεση του «Κορδελιού» με τον Ριχάρδο τον Λεοντόκαρδο- Coeur de Lion) και άλλα πολλά.
Σε αυτό το πλαίσιο, με τις εξελίξεις στην Καταλονία να βρίσκονται στην επικαιρότητα, αξίζει να αναφερθεί κανείς πως η ιστορία των Καταλανών σε κάποια φάση της διασταυρώθηκε με την ελληνική- και τα αποτελέσματα δεν ήταν καθόλου θετικά για τους κατοίκους του ελλαδικού χώρου.
Η Καταλανική Εταιρεία
Ο λόγος για την φοβερή και τρομερή Καταλανική Εταιρεία (compagnia), έναν εξαιρετικά ισχυρό μισθοφορικό στρατό του 14ου αιώνα: Η εταιρεία ιδρύθηκε από τον Ροζέ ντε Φλορ, πρώην μέλος του τάγματος των Ναϊτών Ιπποτών. Επρόκειτο για ένα μισθοφορικό σώμα από Καταλανούς και Αραγονέζους (Αλμογάβαρους, όπως ήταν γνωστοί συλλογικά), το οποίο προσέλαβε ο Βυζαντινός αυτοκράτορας Ανδρόνικος Β’ Παλαιολόγος μετά την ήττα του από τους Οθωμανούς στη μάχη του Βαφέως στη Μικρά Ασία.
Οι σκληροτράχηλοι Αλμογάβαροι πολεμιστές (σύμφωνα με τον Καταλανό χρονογράφο της Κομπανίας, Ραμόν Μουντανέρ, 1.500 ιππότες, 4.000 ελαφρύ πεζικό και άλλοι 1.000 πεζικάριοι) κατέφθασαν στη Μικρά Ασία και αποδείχτηκαν αποτελεσματικοί εναντίον των Οθωμανών εισβολέων, ωστόσο σύντομα τέθηκαν εκτός ελέγχου, με τον ντε Φλορ να σχεδιάζει τη δημιουργία δικού του πριγκηπάτου και τους πολεμιστές του να διαπράττουν λεηλασίες και βιαιότητες σε βάρος αυτοκρατορικών πληθυσμών. Επίσης ο Ανδρόνικος αδυνατούσε να τους πληρώσει, οπότε και οι Καταλανοί επιτέθηκαν στην Καλλίπολη για να τον αναγκάσουν να τους καταβάλει τα οφειλόμενα. Μετά από διαπραγματεύσεις, ο αυτοκράτορας έδωσε στον ντε Φλορ τίτλους και ο αρχηγός της Κομπανίας παντρεύτηκε Ελληνίδα- ωστόσο λίγο αργότερα, το 1305, δολοφονήθηκε στην Ανδριανούπολη.
Οι μισθοφόροι, ανεξέλεγκτοι, ρήμαξαν τη Θράκη και πέρασαν στη Μακεδονία (προσπαθώντας να καταλάβουν τη Θεσσαλονίκη, χωρίς επιτυχία) και μετέπειτα στη νότια Ελλάδα, ενώ επιτέθηκαν και στα μοναστήρια του Άθω.
Ο τελευταίος δούκας των Αθηνών, Γκωτιέ ντε Μπριέν, επιδιώκοντας να αποκτήσει εδάφη, προσπάθησε να τους πάρει στην υπηρεσία του και χρησιμοποίησε την Κομπανία για τους σκοπούς του, ωστόσο και αυτός δεν κατέβαλε την οφειλόμενη αμοιβή, οπότε και οι Καταλανοί στράφηκαν εναντίον του, τσάκισαν τον στρατό του και κατέλυσαν το κρατίδιό του, ιδρύοντας το δικό τους δουκάτο στην περιοχή των Αθηνών και Θηβών. Η καταλανική παρουσία διήρκεσε 77 χρόνια- το δουκάτο καταλύθηκε το 1388.
Οι μνήμες και η συγγνώμη
Παρά τη σχετικά μικρή του διάρκεια, το πέρασμα των Καταλανών μισθοφόρων από τον ελλαδικό χώρο χαρακτηρίστηκε από πρωτοφανή βαρβαρότητα: Στη μνήμη των ελληνικών πληθυσμών έμειναν ως άγριοι και βρώμικοι, όπως αποτυπώνεται σε εκφράσεις και τραγούδια που επιβίωναν για αιώνες μετά. Επίσης έμεινε ιδιαίτερα έντονη στις μνήμες του Αγίου Όρους, φτάνοντας μέχρι τη σημερινή εποχή: Όπως αναφέρεται σε δημοσίευμα της «Καθημερινής», στη δεκαετία του 1990 ο τροβαδούρος Τζουζέπ Τέρο δεν έγινε δεκτός από την αρχοντάρη κάποιας αγιορείτικης μονής επειδή ήταν Καταλανός. Ο Τέρο διαπίστωσε πως για τους ελληνικούς προσκυνηματικούς οδηγούς οι Καταλανοί είχαν εξαιρετικά κακή φήμη- και όταν ο φίλος του, ποιητής Κάρλες Ντουάρτε, ανέλαβε την πολιτική θέση του γενικού γραμματέα της Τζενεραλιντάντ, ο Τέρο του εμπειρία, ρίχνοντας του, παρουσιάζοντας την ιδέα μιας καταλανικής επανόρθωσης, μέσω αναστήλωσης ενός αγιορείτικου μνημείου. Ο Ντουάρτε προώθησε την ιδέα στον τότε πρόεδρο Πουγιόλ και ακολούθησε νομοσχέδιο που υπερψηφίστηκε στο καταλανικό κοινοβούλιο. Οι τελευταίες λεπτομέρειες του σχεδίου, κόστους 240.000 ευρώ, που προέβλεπε τη χρηματοδότηση της αποκατάστασης ενός ιστορικού κτιρίου του 16ου αιώνα στη Μονή Βατοπαιδίου, ρυθμίστηκαν τον Νοέμβριο του 2003.
Οι δεσμοί με την Ελλάδα
Όπως αναφέρεται στο δημοσίευμα της «Καθημερινής, το καταλανικό δουκάτο Αθηνών και Θηβών στην ελληνική ιστορία περνάει ως μία απλή παρένθεση, για τους Καταλανούς όμως αποτελεί σημαντικό κεφάλαιο: «Στη συνείδηση των Καταλανών η εκλεκτική συγγένεια των δύο λαών αποκτά μια σαφέστερη μορφή μετά την κατάρρευση του φρανκικού καθεστώτος (1975), όταν με το δημοψήφισμα του 1979 η Καταλωνία ανακηρύσσεται αυτόνομη διοικητική περιοχή και αρχίζει να διεκδικεί την εθνική της ταυτότητα. Χαρακτηριστικό της νέας εποχής είναι μία έντονη στροφή προς τη Μεσόγειο και ιδιαίτερα προς την Ελλάδα, ως αναβίωση και συνέχεια μιας σημαντικής πολιτιστικής κίνησης (τέλη 19ου – αρχές 20ου αιώνα) προσανατολισμένης στη μελέτη και τη διάδοση του ελληνικού πολιτισμού. Αλλωστε, στην Ελλάδα οι σημερινοί Καταλανοί εντοπίζουν τις δικές τους ρίζες, που τους διαφοροποιούν από τις υπόλοιπες ιβηρικές εθνότητες, θεωρώντας ότι η ίδρυση, περί το 600 π.Χ., του Εμπορίου (Empurias), αποικίας των μασσαλιωτών Φωκαέων βορειοανατολικά της Βαρκελώνης, μπόλιασε τον ντόπιο πληθυσμό με ελληνικό πνεύμα και αίμα».
[huffingtonpost] [Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού] [Βικιπαίδεια]