Ο David Orr, διάσημος οικολόγος και συγγραφέας, σε ένα από τα βιβλία του αναλύει την ιδέα του, ότι ο πλανήτης δεν χρειάζεται πετυχημένους ανθρώπους. Αντίθετα, χρειάζεται επειγόντως περισσότερους ειρηνοποιούς, θεραπευτές, συντηρητές, αφηγητές και λάτρεις του κάθε είδους. Χρειάζεται ανθρώπους που δεν φοβούνται να ζουν ο ένας δίπλα στον άλλον. Χρειάζεται ανθρώπους, που να φέρουν το ηθικό βάρος του να φτιάξουν έναν κόσμο ανθρώπινο και κατοικήσιμο. Και αυτές οι έννοιες δεν έχουν καμία σχέση με την “επιτυχία”, όπως την ορίζουμε τώρα.
Κάποιος θα μπορούσε να ισχυριστεί, ότι ο Orr αποκαλύπτει την επιρροή του δυτικού πολιτισμού, κατά την οποία η “επιτυχία” ορίζεται από το χρήμα και την ικανότητα του ανθρώπου να εκπληρώνει όλους τους υλικούς στόχους του. Αντίθετα, δεν είναι λίγοι οι άνθρωποι που θεωρούν πετυχημένους τους ανθρώπους που είναι απλά ευγενικοί, μορφωμένοι και έξυπνοι με καλές οικογένειες και σωστά μεγαλωμένα παιδιά, οι οποίοι όμως, δεν έχουν απαραίτητα πολλά χρήματα. Κανένας, όμως, από τους δυο ορισμούς δεν είναι ιδιαίτερα βοηθητικός.
Φυσικά, οι δυτικές αξίες που έχουν ως βασική αρχή τους το “γρηγορότερα, υψηλότερα, δυνατότερα”, αντανακλώνται σε κάθε πτυχή της ζωής μας. Μάλιστα, είναι τόσο διαδεδομένο που πλέον είναι δύσκολο να αποφασίσουμε αν είναι καλό ή κακό. Το πρόβλημα είναι, ότι αυτός ο τρόπος σκέψης καθορίζει τη ζωή μας σε αυτόν τον μικρό, αλλά γεμάτο πλανήτη.
Ας πάρουμε μια βαθιά ανάσα και ας δούμε ποια επαγγέλματα έχουμε συνδυάσει με την επιτυχία: διάσημους κάθε είδους, όπως ηθοποιούς και τραγουδιστές, πολιτικούς και επιχειρηματίες. Με άλλα λόγια, όποιος έχει εξουσία, χρήματα και δημοτικότητα. Προσπαθήστε να φανταστείτε έναν “επιτυχημένο γιατρό”. Πως τον φαντάζεστε; Κάνει πολύπλοκες επεμβάσεις με επιτυχία και σώζει ζωές ή έχει την δική του ιδιωτική κλινική με πλούσιους πελάτες και έχει κερδίσει πολλά χρήματα; Τώρα, προσπαθήστε να φανταστείτε ένα “επιτυχημένο συγγραφέα; Μήπως, έχει γράψει ένα πραγματικά αριστουργηματικό λογοτεχνικό κομμάτι ή είναι αυτός που απλά έχει πουλήσει χιλιάδες αντίτυπα του βιβλίου του; Ας μην πούμε καλύτερα για τους “επιτυχημένους επιστήμονες”, τους “επιτυχημένους γεωλόγους” ή τους “επιτυχημένους δασκάλους”, οι οποίοι φαντάζουν τουλάχιστον οξύμωροι μέσα στο πλαίσιο της επιτυχία όπως το ορίζουμε τώρα.
Δείτε ένα παράδοξο, που αναφέρεται από τον Orr: αυτοί που χαρακτηρίζουμε πετυχημένους δεν είναι αυτοί που κάνουν τον κόσμο να προχωράει. Οι “πετυχημένοι άνθρωποι” δεν διδάσκουν τα παιδιά μας. Οι “πετυχημένοι άνθρωποι” δεν μπορούν να μας θεραπεύσουν. Οι “πετυχημένοι άνθρωποι” δεν σώζουν τον πλανήτη από την υπερθέρμανση. Οι “πετυχημένοι άνθρωποι” δεν ψήνουν ψωμί ή δεν καθαρίζουν το πάτωμα του γραφείου το πρωί. Ωστόσο, όλοι αυτοί οι άνθρωποι έχουν πολύ μεγαλύτερη επιρροή στην ζωή της κοινωνίας από τον οποιοδήποτε τραγουδιστή ή επιχειρηματία.
Το πιο ενδιαφέρουν είναι, ότι στην κοινωνία μας η επιτυχία δεν είναι απαραίτητα συνιφασμένη με την ευτυχία. Για παράδειγμα, οι “επιτυχημένες γυναίκες” χαρακτηρίζονται ως καριερίστριες, αλλά οι σύζυγοι και μητέρες χαρακτηρίζονται ως “ευτυχισμένες γυναίκες”. Οι άντρες θεωρούνται επιτυχημένοι, όταν βγάζουν πολλά χρήματα και μπορούν να αγοράσουν ό,τι θέλουν. Οπότε, ποιος είναι ο ορισμός του “ευτυχισμένου άντρα”; Ας είμαστε ειλικρινείς, πότε ήταν η τελευταία φορά, που ακούσατε κάποιον να αποκαλεί έναν άντρα “ευτυχισμένο”;
Αναμφισβήτητα, το υφιστάμενο μοντέλο της «επιτυχίας» που κυριαρχεί στην κοινωνία μας σήμερα αποκλείει την ευτυχία και, στην πραγματικότητα, είναι πολύ ανθυγιεινό. Ψυχολόγοι από το Πανεπιστήμιο British Columbia διαπίστωσαν, ότι κάποιοι από τους κορυφαίους επιχειρηματίες του κόσμους ανήκουν σε μια μικρή ομάδα του πληθυσμού που έχει κλίση προς την ψυχοπάθεια. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι αυτοί οι άνθρωποι είναι έτοιμοι να ανταγωνιστούν για κάθε ευκαιρία που μπορεί να τους δώσει πλεονέκτημα σε σχέση με έναν πιο ισορροπημένο ψυχολογικά συνάδελφο τους.
Είναι προφανές, ότι αυτό το “ψυχοπαθές” μοντέλο επιτυχίας θα αποδειχθεί καταστροφικό κάποια στιγμή. Ίσως γι’ αυτό ο κόσμος είναι γεμάτος με πολέμους και συνεχόμενες οικονομικές κρίσεις. Πως θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά από την στιγμή που έχουμε ως πρότυπα “επιτυχημένων ανθρώπων” τους “ψυχοπαθείς” που προαναφέραμε και προσπαθούμε να τους μοιάσουμε;
Αυτοί οι “επιτυχημένοι” άνθρωποι ζουν σε έναν εξαιρετικά μοναχικό κόσμο. Περιβάλλονται από τους υπαλλήλους τους, τους ανταγωνιστές τους και τους συνεργάτες τους, που μπορούν να γίνουν εχθροί τους από την μια στιγμή στην άλλη. Δεν έχουν τίποτα άλλο να κληροδοτήσουν, εκτός από την λεγόμενη επιτυχία τους και τα πλεονεκτήματά της.
Μήπως ήρθε η ώρα να αναθεωρήσουμε την έννοια της “επιτυχίας”; Ας υποθέσουμε, ότι εκείνοι που επιτυχημένοι είναι οι άνθρωποι που αλλάζουν τον κόσμο προς το καλύτερο ή τουλάχιστον προσπαθούν. Άνθρωποι που ξυπνούν το πρωί, πλένουν τα δόντια τους, ντύνονται και μετά προσπαθούν έμπρακτα να συνεισφέρουν στον κόσμο. Ας εκτιμήσουμε τους ανθρώπους, που κάνουν κάτι παραπάνω από το διαβάζουν απλά λόγους, που κάποιος άλλος έχει γράψει για αυτούς. Ας δώσουμε περισσότερη αξία στις πράξεις και όχι στα λόγια. Ας κάνουμε την δουλειά μας καλά, επειδή μας αρέσει και όχι επειδή θα μας κάνει “επιτυχημένους”. Και αν δεν είμαστε ευχαριστημένοι στην δουλειά μας, ας παραιτηθούμε και ας βρούμε κάτι που να μας ταιριάζει και το κάνουμε καλά. Ας εκτιμήσουμε την οικογένεια μας και να δίνουμε περισσότερη προσοχή στα παιδιά μας.
Επιτρέψτε μου να σας πω ένα πράγμα: η επιτυχία δεν είναι συνώνυμο των χρημάτων. Δεν υπάρχει νόημα στο να είσαι πλούσιος, αν δεν μπορείς να το απολαύσεις. Πιστέψτε με, θα είστε πολύ καλύτερα, αν κάνετε απλά αυτό που σας ευχαριστεί.
Αν ακολουθήσουμε όλοι αυτή την ιδέα θα δούμε σύντομα να αναδύονται όλο και περισσότεροι πετυχημένοι άνθρωποι. Και τότε η επιτυχία θα είναι συνώνυμη με την ευτυχία, αφού οι άνθρωποι θα συνειδητοποιούσαν, ότι δεν σπαταλάνε την ζωή τους. Ο πλανήτης χρειάζεται τέτοιους ανθρώπους, γιατί όχι μόνο δεν έχουν κανέναν λόγο να τον καταστρέψουν, αλλά έχουν κάθε λόγο να δημιουργήσουν καινούργια και υπέροχα πράγματα.