‘Το σχολείο με απογοήτευσε και εγώ απογοήτευσα το σχολείο. Με έκανε να βαριέμαι. Οι καθηγητές συμπεριφέρονταν σαν λοχίες. Ήθελα να μάθω αυτό που ήθελα να ξέρω, αλλά αυτοί ήθελαν να με μάθουν για τις εξετάσεις. Αυτό που μισούσα περισσότερο ήταν το ανταγωνιστικό σύστημα εκεί και ιδιαίτερα στον αθλητισμό. Εξαιτίας αυτού δεν έκανα τίποτα, και αρκετές φορές μου πρότειναν να φύγω.
Αυτό ήταν ένα καθολικό σχολείο στο Μόναχο. Ένιωθα ότι την δίψα μου για γνώση την στραγγάλιζαν οι δάσκαλοί μου. Το μόνο που μετρούσε ήταν οι βαθμοί. Πώς μπορεί ένας δάσκαλος να κατανοήσει τους νέους με ένα τέτοιο σύστημα ;
Από την ηλικία των δώδεκα άρχισα να υποψιάζομαι και είχα δυσπιστία προς τους εκπαιδευτικούς. Μάθαινα ως επί το πλείστον στο σπίτι, στην αρχή με τον θείο μου και μετά από ένα φοιτητή που ερχόταν να φάει μαζί μας μια φορά την εβδομάδα. Μου έδινε βιβλία σχετικά με τη φυσική και την αστρονομία.
Όσο περισσότερο διάβαζα τόσο πιο πολύ καταλάβαινα για την τάξη που υπήρχε στο σύμπαν και την διαταραχή του ανθρώπινου νου,καθώς οι επιστήμονες δεν συμφωνούσαν σχετικά με το πώς, το πότε, ή το γιατί της δημιουργίας.
Τότε, μια μέρα αυτός ο φοιτητής μου έφερε την ‘Κριτική του Καθαρού Λόγου’ του Καντ. Διαβάζοντας τον Καντ, άρχισα να υποψιάζομαι ό,τι είχα διδαχτεί. Δεν πίστευα πια στον γνωστό Θεό της Βίβλου, αλλά μάλλον στον μυστηριώδη Θεό που εκφράζεται μέσα από την φύση.
Οι βασικοί νόμοι του σύμπαντος είναι απλοί, αλλά επειδή οι αισθήσεις μας είναι περιορισμένες, δεν μπορούμε να τους συλλάβουμε. Υπάρχει ένα μοτίβο στη δημιουργία.
Αν κοιτάξουμε το δέντρο έξω, του οποίου οι ρίζες αναζητούν κάτω από το πεζοδρόμιο το νερό, ή ένα λουλούδι που στέλνει την γλυκιά μυρωδιά του στις μέλισσες για επικονίαση ή ακόμα και τον εαυτό μας και τις εσωτερικές δυνάμεις που μας οδηγούν να δράσουμε, μπορούμε να δούμε ότι όλοι χορεύουμε σε μια μυστηριώδη αρμονία, και ο αυλητής που παίζει αυτή τη μελωδία από μια μυστηριώδη απόσταση- ανεξάρτητα από το όνομα που του δίνουμε, Θεός ή Δημιουργική δύναμη- διαφεύγει από όλη τη γνώση του βιβλίου. Η επιστήμη δεν τελειώνει ποτέ, γιατί το ανθρώπινο μυαλό χρησιμοποιεί μόνο ένα μικρό μέρος της χωρητικότητας του, και έτσι η εξερεύνηση του ανθρώπου για τον κόσμου του είναι επίσης περιορισμένη.
Η δημιουργία μπορεί να είναι πνευματική στην καταγωγή, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι τα πάντα που δημιουργήθηκαν είναι πνευματικά. Πώς μπορώ να εξηγήσω τέτοια πράγματα σε σας; Ας δεχτούμε ότι ο κόσμος είναι ένα μυστήριο. Η Φύση δεν είναι ούτε αποκλειστικά υλική, ούτε εντελώς πνευματική.
Ο άνθρωπος είναι κάτι πολύ περισσότερο από σάρκα και αίμα. Διαφορετικά, δεν θα υπήρχαν θρησκείες. Πίσω από κάθε αιτία εξακολουθεί να υπάρχει μια άλλη αιτία. Το τέλος ή η αρχή όλων των αιτιών δεν έχει ακόμη βρεθεί.
Ωστόσο, μόνο ένα πράγμα πρέπει να θυμόμαστε: δεν υπάρχει τίποτα χωρίς αιτία, και δεν υπάρχει ανομία στην δημιουργία.
Αν δεν είχα απόλυτη πίστη στην αρμονία της δημιουργίας, δεν θα είχα προσπαθήσει τριάντα χρόνια, για να την εκφράσω σε ένα μαθηματικό τύπο. Είναι η συνείδηση μόνο του ανθρώπου για το τι κάνει με το μυαλό του, που τον ανυψώνει πάνω από τα ζώα, και του επιτρέπει να συνειδητοποιήσει τον εαυτό του και την σχέση του με το σύμπαν.
Πιστεύω ότι έχω κοσμικά θρησκευτικά συναισθήματα. Ποτέ δεν θα μπορούσα να αντιληφθώ πώς θα μπορούσε κανείς να ικανοποιήσει αυτά τα συναισθήματα με την προσευχή σε περιορισμένα αντικείμενα. Το δέντρο έξω είναι ζωή, ένα άγαλμα είναι νεκρό. Το σύνολο της φύσης είναι η ζωή, και η ζωή, όπως εγώ την παρατηρώ, απορρίπτει τον Θεό που μοιάζει με άνθρωπο.
Ο άνθρωπος έχει άπειρες διαστάσεις και βρίσκει τον Θεό στη συνείδησή του. (Μια κοσμική θρησκεία) δεν έχει κανένα δόγμα εκτός από το να διδάξει στον άνθρωπο ότι το σύμπαν είναι λογικό και ότι το υψηλότερο πεπρωμένο του ανθρώπου είναι να το σκεφτεί και να συν-δημιουργήσει με τους νόμους του σύμπαντος.
Μου αρέσει να βιώνω το σύμπαν ως ένα αρμονικό σύνολο. Κάθε κύτταρο έχει ζωή. Η ύλη επίσης έχει ζωή: είναι ενέργεια στερεοποιημένη. Τα σώματά μας είναι σαν φυλακές, και ανυπομονώ να απελευθερωθώ αλλά δεν κάνω εικασίες για το τι θα μου συμβεί.
Ζω εδώ τώρα, και η ευθύνη μου είναι σε αυτόν τον κόσμο τώρα. Ασχολούμαι με τους φυσικούς νόμους. Αυτή είναι η δουλειά μου εδώ στη γη.
Ο κόσμος χρειάζεται νέες ηθικές παρορμήσεις, που φοβάμαι, δεν θα έρθουν από τις εκκλησίες οι οποίες σε μεγάλο βαθμό έχουν συμβιβαστεί στο πέρασμα των αιώνων.
Ίσως αυτά τα ερεθίσματα πρέπει να προέλθουν από επιστήμονες με την παράδοση του Γαλιλαίου, του Κέπλερ και του Νεύτωνα. Παρά τις αποτυχίες και τις διώξεις, αυτοί οι άνθρωποι αφιέρωσαν τη ζωή τους για να αποδείξουν ότι το σύμπαν είναι μια ενιαία οντότητα, στην οποία, πιστεύω ότι ένας εξανθρωπισμένος Θεός δεν έχει καμία θέση.
Ο πραγματικός επιστήμονας δεν συγκινείται από τον έπαινο ή την κατηγορία ούτε ο ίδιος κάνει τον κήρυκα. Αποκαλύπτει το σύμπαν και οι άνθρωποι έρχονται με ανυπομονησία, χωρίς να αναγκάζονται, να δουν μια νέα αποκάλυψη: την τάξη,την αρμονία και το μεγαλείο της δημιουργίας!
Και καθώς ο άνθρωπος αποκτά συνείδηση των καταπληκτικών νόμων που διέπουν το σύμπαν σε τέλεια αρμονία, αρχίζει να συνειδητοποιεί πόσο μικρός είναι. Βλέπει την μικρότητα της ανθρώπινης ύπαρξης, με τις φιλοδοξίες και τις δολοπλοκίες της, που έχει σαν θρησκεία το, ΄είμαι καλύτερος από Εσένα’.
Αυτή είναι η αρχή της κοσμικής θρησκείας μέσα του:η συντροφικότητα και η χρησιμότητά του στους ανθρώπους που γίνεται ο ηθικός κώδικας του. Χωρίς τέτοια ηθικά θεμέλια, είμαστε απελπιστικά καταδικασμένοι.
Αν θέλουμε να βελτιώσουμε τον κόσμο, δεν μπορούμε να το κάνουμε με την επιστημονική γνώση, αλλά με τα ιδανικά. Ο Κομφούκιος, ο Βούδας, ο Ιησούς και ο Γκάντι έχουν κάνει περισσότερα για την ανθρωπότητα από ό,τι έχει κάνει η επιστήμη.
Πρέπει να αρχίσουμε με την καρδιά του ανθρώπου – με τη συνείδησή του- και οι αξίες της συνείδησης μπορούν μόνο να εκδηλωθούν με την ανιδιοτελή υπηρεσία στην ανθρωπότητα.
Η θρησκεία και η επιστήμη πάνε μαζί. Όπως έχω ξαναπεί, η επιστήμη χωρίς την θρησκεία είναι κουτσή και η θρησκεία χωρίς την επιστήμη είναι τυφλή. Είναι αλληλένδετες και έχουν έναν κοινό στόχο, την αναζήτηση της αλήθειας.
Είναι αλληλένδετες και έχουν έναν κοινό στόχο, την αναζήτηση της αλήθειας.
Ως εκ τούτου, είναι παράλογο για τη θρησκεία να κηρύξει εκτός νόμου τον Γαλιλαίο ή τον Δαρβίνο ή άλλους επιστήμονες. Και είναι εξίσου παράλογο όταν οι επιστήμονες λένε ότι δεν υπάρχει Θεός. Ο πραγματικός επιστήμονας έχει πίστη, πράγμα που δεν σημαίνει όμως ότι θα πρέπει να εγγραφεί σε μια θρησκεία.
Χωρίς θρησκεία δεν υπάρχει φιλανθρωπία. Η ψυχή που δίνεται στον καθένα από εμάς κινείται από το ίδιο ζωντανό πνεύμα που κινεί το σύμπαν.
Δεν είμαι μυστικιστής. Το ότι προσπαθώ να ανακαλύψω τους νόμους της φύσης δεν έχει τίποτα να κάνει με τον μυστικισμό, αν και μπροστά στην δημιουργία αισθάνομαι πολύ ταπεινός. Είναι σαν ένα πνεύμα να είναι πρόδηλα απείρως ανώτερο από το πνεύμα του ανθρώπου. Μέσω της επιδίωξης μου στην επιστήμη έχω γνωρίσει το κοσμικό θρησκευτικό συναίσθημα. Αλλά δεν με νοιάζει να με αποκαλέσουν μυστικιστή.
Πιστεύω ότι δεν χρειάζεται να ανησυχούμε για το τι θα συμβεί μετά από αυτή τη ζωή, όσο εμείς κάνουμε το καθήκον μας εδώ, να αγαπούμε και να υπηρετούμε.
Έχω πίστη στο σύμπαν γιατί αυτό είναι λογικό. Ο νόμος κρύβεται πίσω από κάθε γεγονός. Και έχω πίστη στο σκοπό μου εδώ στη γη. Έχω πίστη στη διαίσθησή μου, την γλώσσα της συνείδησής μου, αλλά δεν έχω καμία πίστη σε εικασίες σχετικά με Παράδεισο και Κόλαση. Με απασχολεί το εδώ και τώρα χρονικό διάστημα.
Πολλοί άνθρωποι πιστεύουν ότι η πρόοδος της ανθρώπινης φυλής βασίζεται στις εμπειρική και την κριτική φύση αλλά λέω ότι η αληθινή γνώση πρέπει να προέρχεται μόνο μέσα από μια φιλοσοφία που φτάνει στο συμπέρασμα δια της ατόπου απαγωνής. Για αυτό, είναι η διαίσθηση που βελτιώνει τον κόσμο, όχι μόνο η πεπατημένη οδός της σκέψης.
Η διαίσθηση μας κάνει να κοιτάξουμε άσχετα γεγονότα και στη συνέχεια να τα σκεφτούμε μέχρι να μπορούν όλα να τεθούν υπό ένα νόμο. Το να κοιτάς γεγονότα που σχετίζονται σημαίνει ότι κάποιος περιορίζεται από αυτό που έχει αντί να αναζητά νέα γεγονότα.
Η διαίσθηση είναι ο πατέρας της νέας γνώσης, ενώ ο εμπειρισμός δεν είναι τίποτα, αλλά μια συσσώρευση της παλιάς γνώσης. Η διαίσθηση,όχι η διάνοια, είναι το ‘σουσάμι άνοιξε’ για τον εαυτό σας.
Πράγματι, δεν είναι η διάνοια, αλλά η διαίσθηση η οποία προωθεί την ανθρωπότητα. Η διαίσθηση λέει στον άνθρωπο ποιος είναι ο σκοπός του σε αυτή την ζωή.
Δεν χρειάζομαι καμία υπόσχεση αιωνιότητας για να είμαι ευτυχισμένος. Η αιωνιότητα μου είναι το τώρα. Έχω μόνο ένα ενδιαφέρον: να εκπληρώσω τον σκοπό μου εδώ που είμαι.
Ο σκοπός αυτός δεν μου δίνεται από τους γονείς μου ή τους γύρω μου. Επάγεται από ορισμένους άγνωστους παράγοντες. Οι παράγοντες αυτοί με κάνουν μέρος της αιωνιότητας’
~ Άλμπερτ Αϊνστάιν
Απόσπασμα από το βιβλίο: Einstein and the Poet: In Search of the Cosmic Man (1983). From a series of meetings William Hermanns had with Einstein in 1930, 1943, 1948, and 1954