Ιατρικά εργαλεία 2.500 ετών
“Ακούν” στο ίδιο όνομα και στην εμφάνιση είναι απαράλλακτα εδώ και χιλιετίες. Θα μπορούσαν με άνεση να βρίσκονται στην τσάντα ενός σημερινού γιατρού ή στον εξοπλισμό ενός σύγχρονου χειρουργείου. Κι όμως βρίσκονται εκτεθειμένα σε μια προθήκη του Αρχαιολογικού Μουσείου Πειραιά, στον όροφο του κτιρίου που πλαισιώνει στη δυτική και νότια πλευρά το ελληνιστικό θέατρο της Ζέας, στην προθήκη με τα μικροαντικείμενα δεξιά στην αίθουσα με τον αριθμό δύο.
Σπάτουλες, λαβίδες και κοχλιάρια είναι μερικά μόνο από τα εργαλεία που συνόδευαν έναν γιατρό στον τάφο του και τα έφερε στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη και μαρτυρούν πόσο ανεπτυγμένη ήταν η Ιατρική στον αρχαίο ελληνικό κόσμο. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε πως από τα χρόνια που κρατούσε το σκήπτρο ο Αγαμέμνων στις πολύχρυσες Μυκήνες οι γιατροί προχωρούσαν σε διατρήσεις κρανίων για να απομακρύνουν θραύσματα οστών και πηγμένο αίμα άλλα και για να αφαιρέσουν όγκους που προκαλούσαν πόνο, ενώ υπάρχουν παραδείγματα που τα κρανία φέρουν πολλαπλές επεμβάσεις και φαίνεται πως οι ασθενείς είχαν επιβιώσει τις επεμβάσεις.
σπάτουλες, λαβίδες, κοχλιάρια
Εγχείρηση στο κρανίο άλλωστε από ένα γιατρό παρουσία του Ασκληπιού απεικονίζεται και σε ένα αναθηματικό ανάγλυφο τάφο στην Αττική του 4ου αιώνα π.Χ. που φαίνεται πως αφιέρωσε ο ασθενής μετά τη θεραπεία του στον θεό της Ιατρικής.
Αν και σύμφωνα με τον Όμηρο, ο Ασκληπιός δεν ήταν μόνο θεός αλλά θνητός ήρωας, ένας άριστος γιατρός, που λατρεύτηκε μετά θάνατον. Ο πατέρας της ιατρικής Ιπποκράτης, άλλωστε, αναφέρει μαχαιρίδια για την αφαίρεση αμυγδαλών και νυστέρια, λαβίδες, τανάλιες, χειρουργικά άγκιστρα, πριόνια, τρυπάνια και σμίλες για επεμβάσεις στα οστά, βελόνες για παρακεντήσεις, καθετήρες, βεντούζες για αφαίμαξη ή για θεραπεία από το κρύωμα, ακόμη και θερμοφόρες από πηλό.
Παράλογο; Καθόλου,υποστηρίζουν οι ειδικοί που έχουν παρατηρήσει πως όλων των ειδών τα εργαλεία -όχι μόνο τα ιατρικά- όταν αποκτήσουν μια μορφή που αποδεικνύεται λειτουργική, σπάνια ξαναλλάζουν.
Ο Όμηρος αναφέρει 150 όρους ανατομίας και περιγράφει 147 τραυματισμούς στην “Ιλιάδα”, εκ των οποίων 114 είναι θανατηφόροι
Τι αλλάζει λοιπόν στο διάβα των αιώνων στην εργαλειοθήκη ενός γιατρού; Κατά βάση το υλικό. Ο ορειχάλκινος καθετήρας του αρχαίου ελληνικού κόσμου σήμερα κατασκευάζεται από πλαστική ύλη. Το τρυπάνι με το οποίο γίνονταν οι επεμβάσεις στο κρανίο ήταν χειροκίνητο. Σήμερα λειτουργεί με ηλεκτρισμό. οι λαβίδες και τα νυστέρια κατασκευάζονται απλώς από διαφορετικό κράμα μετάλλου.
Κι αν οι επεμβάσεις στο κρανίο εντυπωσιάζουν, μια άλλη ιδιαίτερα δημοφιλής επέμβαση από την αρχαιότητα ως σήμερα είναι η λεγόμενη καισαρική τομή, στην οποία υποβάλλονται οι έγκυοι όταν ο τοκετός δεν μπορεί να γίνει φυσιολογικά. Ο πρώτος που γεννήθηκε με αυτόν τον τρόπο ήταν ο ίδιος ο Ασκληπιός!
Ο μύθος λέει πως ο Απόλλων ερωτεύτηκε μια νεαρή πριγκίπισσα, την Κορωνίδα, η οποία ενώ ήταν έγκυος έκανε έρωτα με άλλον άνδρα. Ο Απόλλων για να την εκδικηθεί ζήτησε από την αδελφή του Άρτεμη να τη σκοτώσει με τα βέλη της. Καθώς καιγόταν το σώμα της νεκρής -λέγεται, μαζί τις σορούς άλλων νεκρών γυναικών- ο Απόλλων δεν άντεξε την απώλεια του γιου του, άνοιξε την κοιλιά της Κορωνίδας και άρπαξε το παιδί.
Πίσω δεν πηγαίνουν ούτε οι οδοντίατροι. Υπάρχουν ευρήματα που δείχνουν πως οι αρχαίοι γιατροί που δεν αποτελούσαν διαφορετική ειδικότητα από τους οδοντιάτρους μπορούσαν να φτιάξουν γέφυρες και να αντικαταστήσουν χαλασμένα δόντια με άλλα ζώων.
Στο φαρμακείο ενός αρχαίου γιατρού θα έβρισκε κάποιος κρασί, λάδι, βότανα όπως θυμάρι, παπαρούνα και αλόη, χώμα με θεραπευτικές ιδιότητες από τη Λήμνο (Λήμνια Γη) και μιθριδάτιο -για επιθέσεις από άγρια ζώα και δηλητηριάσεις- για την παρασκευή του οποίου χρειάζονταν 60 υλικά.
Πηγή: «Αρχαία κρυμμένα μυστικά», επιμέλεια της Μαίρης Αδαμοπούλου.