Kάποιοι άνθρωποι πιστεύουν ότι το ποδόσφαιρο είναι ζήτημα ζωής και θανάτου. Σας διαβεβαιώνω πως είναι κάτι πολύ παραπάνω από αυτό», έλεγε ο Bill Shankly, ο θρυλικός προπονητής της Λίβερπουλ. Ναι, το ποδόσφαιρο μπορεί να είναι κάτι παραπάνω: ένα εργαλείο ανανέωσης της ζωής που έχει παγώσει από μια επώδυνη ανατροπή, ένα όχημα οικειοποίησης του διαφορετικού σώματος, μια πηγή χαράς και ένα ξέφωτο ισότητας.
Αυτό τουλάχιστον είναι το ποδόσφαιρο που παίζει η Εθνική Ομάδα Ακρωτηριασμένων, φαινομενολογικά πολύ διαφορετικό από τις αστραφτερές αναπαραστάσεις των μεγάλων πρωταθλημάτων, αλλά στην ουσία του ταυτόσημο με τον πηγαίο αυθορμητισμό και το ενστικτώδες πάθος που αναβλύζει εδώ και δεκαετίες σε όλες τις γωνιές του πλανήτη, κάθε φορά που μια παρέα ανθρώπων στήνει μια μπάλα και δύο δοκάρια, σφυρίζοντας την έναρξη του παιχνιδιού.
Παρασκευή βράδυ, τα 5Χ5 της Ανθούσας είναι γεμάτα κόσμο, πιτσιρίκια που συλλαβίζουν το όνομα του Μessi δοκιμάζοντας αδέξιες ντρίπλες, έφηβοι που ξεγλιστρούν για λίγο από τις αλλεπάλληλες υποχρεώσεις σχολείου και φροντιστηρίων, μεσήλικες επαγγελματίες που θυμούνται ότι προτού κλειστούν σ’ ένα γραφείο ονειρεύονταν μια καριέρα στο χορτάρι.
Όλοι γύρω από μια μπάλα στο ξεφαντωτικό ηχόχρωμα ανάμικτων ιαχών. Σ’ ένα από αυτά τα γηπεδάκια εμφανίζονται σιγά-σιγά οι παίκτες της Εθνικής Ακρωτηριασμένων, βγάζουν τα πρόσθετα μέλη, τα αφήνουν στον πάγκο, φοράνε τις μπλούζες με το εθνόσημο, παίρνουν τις πατερίτσες και φτιάχνουν έναν κύκλο γύρω από τον προπονητή τους Απόστολο Μπαλτούμα.
Κάπως έτσι ξεκινάει η εβδομαδιαία τους προπόνηση. Τρέχουν για ζέσταμα, δοκιμάζουν το ένα-δύο μεταξύ τους, σουτάρουν στο τέρμα, κάνουν διατάσεις για χαλάρωση. Ό,τι ακριβώς δηλαδή συμβαίνει σε μια προπόνηση. Η μοναδική διαφορά είναι ότι στηρίζονται στις πατερίτσες τους.
Η Εθνική Ομάδα Ακρωτηριασμένων είναι ένα φρέσκο εγχείρημα. Έχει σβήσει μόλις το πρώτο της κεράκι και πάει για το δεύτερο. Η ιδέα ανήκει στον τεχνικό διευθυντή της ομάδας, Άρη Μαυρόπουλο.
Έχοντας μια μακροχρόνια εμπειρία στον αθλητισμό των ανθρώπων με αναπηρία ως επικεφαλής προπονητών στον σύλλογο ΑΣ ΑμεΑ Καστελλάνοι, παρακολούθησε τις πρωτοβουλίες που υπάρχουν στο εξωτερικό, ήρθε σε επαφή με την Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία και έβαλε τις σκέψεις του σε ράγες. «Τίποτα δεν είναι εύκολο. Όλα θέλουν κόπο και υπομονή. Στην πρώτη προπόνηση που κάναμε στις αρχές του 2016, ήμασταν τέσσερα άτομα. Σήμερα, η ομάδα έχει 16 παίκτες.
Στην αρχή παίζαμε κάποια φιλικά ματς με ομάδες αρτιμελών. Δεν είναι το ίδιο, βέβαια, επειδή μας χαρίζονταν λίγο, μας έπαιζαν μαλακά. Αν δεν παίξεις με άλλη ομάδα με πατερίτσες, δεν μπορείς να μπεις στο κλίμα. Δώσαμε τους πρώτους μας επίσημους αγώνες τον περασμένο Ιούνιο, σ’ ένα διεθνές τουρνουά στην Πολωνία.
Εκεί καταλάβαμε τη διαφορά. Δεχτήκαμε πολλά γκολ και ήταν δύσκολο να το διαχειριστούμε ως ομάδα. Ωστόσο, μακροπρόθεσμα μας βοήθησε, επειδή αύξησε τη θέλησή μας να προσπαθήσουμε. Στο Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα που πήραμε τώρα μέρος, στην Κωνσταντινούπολη, η ομάδα εμφανίστηκε ορατά βελτιωμένη. Εντάξει, δεν είμαστε ακόμη όσο ανταγωνιστικοί θα έπρεπε, αλλά υπάρχει αισιοδοξία», μου λέει.
Παίζεται 7Χ7, έχει απεριόριστες αλλαγές, ο τερματοφύλακας απαγορεύεται να βγει από την περιοχή, οι παίκτες δεν επιτρέπεται να χτυπήσουν εσκεμμένα την μπάλα με την πατερίτσα, ούτε να κάνουν τάκλιν.
Ο Άρης δίνει μεγάλη έμφαση στον ψυχολογικό αντίκτυπο που μπορεί να έχει μια τέτοια ενασχόληση στους ανθρώπους με αναπηρία: «Τους αρέσει καταρχήν, επειδή είναι ποδόσφαιρο. Είναι από μόνο του εντυπωσιακό. Οι περισσότεροι, επειδή δεν είχαν εκ γενετής αναπηρία, όταν ανακαλύπτουν ότι μπορούν να παίξουν ξανά ποδόσφαιρο, ενθουσιάζονται.
Τους ενδυναμώνει, βλέπουν τι μπορούν να καταφέρουν, αποκτούν αυτοπεποίθηση κι αυτό αντανακλάται στη σχέση τους με τον κόσμο. Βελτιώνει τη θέση τους ως προς την κοινωνία και την αυτοεικόνα τους. Τα άτομα με ακρωτηριασμό διακατέχονται από πολλές αναστολές. Μπορεί, για παράδειγμα, να ντρέπονται να βγάλουν το πρόσθετο μέλος ή να αποφεύγουν να φανεί. Γι’ αυτό τον λόγο, εξάλλου, συνήθως φορούν μακριά παντελόνια. Εδώ σταδιακά λύνονται, αισθάνονται πιο οικεία με το σώμα τους και το αγαπούν», επισημαίνει.
Αυτό ενδεχομένως παρατήρησαν σε αρκετές χώρες του εξωτερικού και ανέπτυξαν ταχύτατα το άθλημα. Αυτήν τη στιγμή υπάρχουν διεθνώς πάνω από 40 ομάδες ακρωτηριασμένων. Στην Αγγλία λειτουργούν πολλές ομάδες, με αποτέλεσμα να θεσμοθετηθεί αντίστοιχο πρωτάθλημα. Στην Τουρκία ακόμη περισσότερο, υπάρχουν δύο εθνικές κατηγορίες, γίνονται μεταγραφές και επενδύονται μεγάλα χρηματικά ποσά. Τον τελικό του Ευρωπαϊκού Πρωταθλήματος στην Κωνσταντινούπολη, στο γήπεδο της Μπεσίκτας, τον παρακολούθησαν 40.000 θεατές.
Το άθλημα έχει τις ιδιαιτερότητές του ως προς τους κανονισμούς, αλλά δεν διαφοροποιείται αισθητά από το κλασικό ποδόσφαιρο: Παίζεται 7Χ7, έχει απεριόριστες αλλαγές, όλοι οι παίκτες που συμμετέχουν έχουν υποστεί ακρωτηριασμό στο ένα πόδι, εκτός από τον τερματοφύλακα, που έχει υποστεί ακρωτηριασμό στο χέρι. Ο τερματοφύλακας απαγορεύεται να βγει από την περιοχή, για να μην αποκτήσει σημαντικό πλεονέκτημα, οι παίκτες δεν επιτρέπεται να χτυπήσουν εσκεμμένα την μπάλα με την πατερίτσα, ούτε να κάνουν τάκλιν. Κατά τα λοιπά, άμυνα, επίθεση, φάουλ, πάσες και η εκστατική πάντα στιγμή του γκολ.
Οι περισσότεροι παίκτες δεν γεννήθηκαν με αναπηρία. Υπέστησαν ακρωτηριασμό κάποια στιγμή της ζωής τους εξαιτίας ενός τραυματικού συμβάντος, όπως ένα τροχαίο, ένα εργατικό ατύχημα ή ένας καρκίνος.
Ο Τάσος Τσίγκας ανήκει στην τελευταία κατηγορία: Νόσησε από καρκίνο και ακρωτηριάσαν το πόδι του πριν από δέκα χρόνια. Από τότε μέχρι την ένταξή του στην ομάδα, δεν ασχολούνταν με καμία αθλητική δραστηριότητα. Σήμερα, στα 34 του, όχι μόνο ασχολείται, αλλά εξελίσσεται σ’ έναν πολύ δυναμικό μεσοαμυντικό.
Έχασε δέκα κιλά για να βελτιώσει τις επιδόσεις του και κάνει ατομικές προπονήσεις ενδυνάμωσης και αντοχής. Σε μια τέτοια τον πέτυχα στο ΟΑΚΑ, με το χρονόμετρο στο χέρι. Δεν είχε να μου διηγηθεί κάποια πολύ δραματική ιστορία, απ’ αυτές που βγάζουν βαρύγδουπα σουπεράκια στα δελτία ειδήσεων.
«Είμαι στην ομάδα ενάμιση χρόνο. Στην αρχή, επειδή δεν χρησιμοποιώ ιδιαίτερα πατερίτσα στην καθημερινότητά μου, με ζόρισε κάπως αυτός ο συντονισμός. Στην πραγματικότητα μαθαίνεις ξανά το άθλημα, πώς θα κάνεις κοντρόλ, πως θα δώσεις πάσα κτλ. Το κυριότερο, βέβαια, ήταν ότι διαπίστωσα τις περιορισμένες αντοχές μου, λαχάνιαζα συνέχεια και άκουγα την ανάσα μου.
Γι’ αυτό ξεκίνησα ατομικές προπονήσεις και έφτιαξα αρκετά τα τρεξίματά μου. Ένα βασικό πρόβλημα στην ομάδα τώρα είναι ότι δεν υπάρχει οικονομική στήριξη, κυνηγάμε τα πάντα μόνοι μας, ακόμη και το νερό. Εμένα, πάντως, αυτή η φάση με βοήθησε πολύ, επειδή μου έδωσε τη δυνατότητα να παίξω ξανά ποδόσφαιρό, όπως όταν ήμουν παιδί. Μπαλίτσα όπως παλιά. Απλά πράγματα», λέει.
Παρόμοια είναι η εμπειρία του Γιώργου Λαζαρίδη. Είναι από τους μικρότερους της ομάδας, 18 χρονών και πρωτοετής φοιτητής στο Τμήμα Βιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών. Ήταν αθλητής του Άρη στην κολύμβηση και μόλις πληροφορήθηκε τη δημιουργία της ομάδας, έσπευσε να ενισχύσει την αμυντική της γραμμή. «Είχα καρκίνο σε μικρή ηλικία και έτσι προέκυψε ο ακρωτηριασμός, το 2009. Σχεδόν αμέσως ξεκίνησα αθλητισμό. Ο αθλητισμός είναι πολύ σημαντικό πλαίσιο για την κοινωνικοποίηση των ανθρώπων με αναπηρία.
Έρχεσαι σε επαφή με άλλα άτομα που αντιμετωπίζουν το ίδιο πρόβλημα με σένα, ανοίγεσαι και εξοικειώνεσαι. Με την ομάδα νιώθω πολύ άνετα. Είμαστε σαν οικογένεια μεταξύ μας. Δίνουμε τον καλύτερό μας εαυτό, για να πάει καλύτερα το σύνολο. Μ’ αρέσει πολύ αυτό που κάνω, γι’ αυτό και το παίρνω σοβαρά. Ποδόσφαιρο είναι, δε γίνεται να μην σου φτιάχνει τη διάθεση», τονίζει.
Σε αρκετές χώρες, όπως η Ιρλανδία και η Πολωνία, λειτουργούν ακαδημίες ποδοσφαίρου για παιδιά με αναπηρία, ώστε να αποκτούν από μικρά αθλητικές αναπαραστάσεις και κυρίως να περνούν καλά.
Σ’ αυτήν την τελευταία και τόσο αυθεντικά απλή αποστροφή του Γιώργου, κρύβεται το νόημα της Εθνικής Ομάδας Ακρωτηριασμένων. Το ζητούμενο εδώ είναι η χαρά του παιχνιδιού, επειδή αν απαλλάξεις το ποδόσφαιρο από τους ακραίους ανταγωνισμούς, τις τοξικές φορτίσεις και το αχαλίνωτο life style, αυτό μένει. Γι’ αυτό παλεύουν και κάθε μέρα πλησιάζουν τον στόχο τους. Έχτισαν μια ομάδα από το πουθενά, χωρίς προηγούμενη εμπειρία, χωρίς οικονομικούς πόρους, χωρίς επαρκείς υποδομές και εξοπλισμό, χωρίς καμία θεσμική υποστήριξη και αυτή παίρνει υπόσταση, μεγαλώνει και ωριμάζει με στραβοπατήματα και επανεκκινήσεις.
Χάνουν, τραυματίζονται, απογοητεύονται και στην επόμενη προπόνηση επιστρέφουν με περισσότερο πείσμα. Σφυρηλατούν μια ενότητα μεταξύ τους που χωράει πολύ περισσότερους απ’ όσους αποδέχεται η θεσμική πραγματικότητα των άνισων ευκαιριών, του κοινωνικού αποκλεισμού και της στρατηγικής του οίκτου. Ένα από τα πιο συγκινητικά και αισιόδοξα highlights του φιλικού αγώνα που έδωσε η Εθνική Ακρωτηριασμένων με τη δημοσιογραφική ομάδα «Press-ing στον αθλητισμό», πριν από μερικές μέρες, ήταν το ντεμπούτο του δεκάχρονου βενιαμίν της ομάδας Καραμπέτ Τουρακιάν, με αναπηρία στο χέρι.
Μπήκε ως αλλαγή στη θέση του τερματοφύλακα λίγα λεπτά πριν από τη λήξη του αγώνα και τραντάχτηκε όλο το γήπεδο από το χειροκρότημα. Εξάλλου, σε αρκετές χώρες, όπως η Ιρλανδία και η Πολωνία, λειτουργούν ακαδημίες ποδοσφαίρου για παιδιά με αναπηρία, ώστε να αποκτούν από μικρά αθλητικές αναπαραστάσεις και κυρίως να περνούν καλά.
Όλα αυτά τράβηξαν τον Λάζαρο Μαρίγκο και παρότι ζει στη Δράμα, παρακολουθεί όσο μπορεί τις διαδικασίες της ομάδας. Ο Λάζαρος δούλευε στα λατομεία εξόρυξης μαρμάρων και έπαιζε από μικρός ποδόσφαιρο σε ερασιτεχνική ομάδα της περιοχής. Το 2012, τραυματίστηκε άσχημα σε εργατικό ατύχημα και ακρωτηριάστηκε το πόδι του. «Ο ακρωτηριασμός ήταν ένα σοκ. Άλλαξε όλη η ζωή μου. Εδώ είμαστε, είπα από μέσα μου, όλα έσβησαν. Αν υπάρχει θέληση, όμως, τίποτα δεν σβήνει.Όλα γίνονται. Για μένα, το ποδόσφαιρο ήταν κομμάτι της ζωής μου. Μου έλειπε πολύ μετά το ατύχημα. Όταν μου μίλησαν για την ομάδα, αναθάρρησα. Είναι φοβερή εμπειρία. Μπορεί να δυσκολεύτηκα να προσαρμοστώ στο παιχνίδι με τις πατερίτσες, αλλά η αίσθηση ότι παίζω ξανά ποδόσφαιρο είναι πρωτόγνωρη. Όποτε μπορώ, λοιπόν, πηγαίνω στην Αθήνα και κάνω προπονήσεις μαζί τους, τον υπόλοιπο καιρό κάνω μόνος μου εδώ. Δεν τα παρατάω για κανέναν λόγο. Όλο αυτό μου δίνει κουράγιο να γίνω πρότυπο για τα παιδιά μου», υποστηρίζει.
Ο στόχος τους είναι να αναπτυχθούν και στην επαρχία, να φτιαχτούν δύο–τρεις ομάδες, να διεξάγεται ένα μίνι πρωτάθλημα και μακροπρόθεσμα να ενταχθούν στο παραολυμπιακό πρόγραμμα. Υπάρχει αυτό σαν προοπτική, για τους Παραολυμπιακούς Αγώνες του 2024 και αν υλοποιηθεί, θα τους δώσει μεγαλύτερη ευελιξία και μια βασική χρηματοδότηση.
Ούτως η άλλως, όμως, αυτήν τη στιγμή η Εθνική Ομάδα Ακρωτηριασμένων είναι μια νησίδα συμπερίληψης και δημιουργικότητας στην ακατάσχετη μιζέρια και τη δομική παθολογία του ελληνικού ποδοσφαίρου. Όχι μόνο επειδή δίνει δύναμη στους παίκτες της, αλλά επειδή δημιουργεί και σε μας την τόσο αναγκαία πεποίθηση ότι μπορούν να συμβαίνουν και όμορφα γεγονότα γύρω μας.
Τάσος Tσίγκας
