Ο θάνατος έρχεται απροειδοποίητα. Μερικές φορές μπαίνει στο σπίτι τόσο αθόρυβα, που ακόμη και ο αέρας φαίνεται να αλλάζει.
Ξαφνικά, το δωμάτιο όπου κάποιος ανέπνεε, γελούσε και προσευχόταν, μένει ακίνητο, σαν να σταμάτησε ο χρόνος.
Μέσα σε αυτή τη σιωπή γεννιέται ένα ερώτημα που πολλοί νιώθουν, αλλά λίγοι τολμούν να πουν δυνατά:
Μπορεί κάποιος να κοιμηθεί στο κρεβάτι ενός ανθρώπου που έχει πεθάνει;
Είναι επικίνδυνο; Είναι ασέβεια; Μένει κάτι από την ψυχή του «δεμένο» με εκείνο το μέρος;
Αυτοί οι φόβοι είναι ανθρώπινοι. Δεν πηγάζουν από παράλογες δεισιδαιμονίες, αλλά από αγάπη. Όταν χάνουμε κάποιον αγαπημένο, ό,τι άγγιξε γίνεται ιερό. Το κρεβάτι όπου ξεκουραζόταν μοιάζει σαν να κρατά ένα αποτύπωμα της παρουσίας του, και η καρδιά διστάζει: να το πλησιάσει ή να το αποφύγει;
Όμως, πριν φοβηθούμε, είναι σημαντικό να καταλάβουμε πού βρίσκεται πραγματικά η ψυχή του αποθανόντος.
Η ψυχή δεν είναι παγιδευμένη στο σπίτι.
Ένας από τους πιο συχνούς φόβους μετά από μια απώλεια είναι ότι το πνεύμα συνεχίζει να «αιωρείται» στο δωμάτιο. Το νιώθουμε στη σιωπή, σε μια μυρωδιά, σε ένα ρούχο.
Αλλά αυτές οι αισθήσεις δεν προέρχονται από την ψυχή του αγαπημένου… προέρχονται από την αγάπη που ακόμη κουβαλάμε.
Τι λέει η Ορθόδοξη Εκκλησία
Η Ορθόδοξη Εκκλησία διδάσκει ότι ο άνθρωπος αποτελείται από σώμα και ψυχή. Με τον θάνατο, το σώμα —ως φθαρτό και υλικό— επιστρέφει στη γη, ενώ η ψυχή επιστρέφει στον Θεό που τη δημιούργησε. Αυτό το νόημα αποτυπώνεται ξεκάθαρα και στη Γραφή: «Το σώμα επιστρέφει στη γη και το πνεύμα επιστρέφει στον Θεό που το έδωσε» (Εκκλησιαστής 12:7).
Η Εκκλησία τονίζει ότι η ψυχή του ανθρώπου δεν περιπλανιέται, δεν “μένει” στο σπίτι, ούτε προσκολλάται σε αντικείμενα, έπιπλα ή κρεβάτια. Τέτοιες πεποιθήσεις θεωρούνται δεισιδαιμονίες και δεν έχουν σχέση με την ορθόδοξη θεολογία. Η ψυχή αναπαύεται στα χέρια του Θεού και δεν παραμένει παγιδευμένη στον χώρο όπου άφησε την τελευταία της πνοή.
Αυτό που μένει μέσα στο σπίτι μετά από μια απώλεια δεν είναι το πνεύμα του αποβιώσαντος, αλλά οι μνήμες, η αγάπη και το ψυχικό αποτύπωμα της παρουσίας του. Η Εκκλησία μας βλέπει τον χώρο όχι ως «επικίνδυνο», αλλά ως σημείο όπου υπήρξαν στιγμές ζωής, χαράς και προσευχής.
Γι’ αυτό και η Ορθοδοξία δεν θεωρεί ότι το να κοιμηθεί κάποιος στο κρεβάτι ενός αποβιώσαντος είναι ασέβεια ή επικίνδυνο. Δεν υπάρχει καμία πνευματική απειλή, ούτε κανένας θρησκευτικός λόγος αποφυγής. Η ειρήνη και η καθαρότητα των προθέσεων είναι αυτά που μετρούν.
Η Εκκλησία καλεί τον άνθρωπο να μην παρασύρεται από φόβους και δεισιδαιμονίες, αλλά να αντιμετωπίζει τον θάνατο με πίστη. Ό,τι ανήκει στον Θεό βρίσκεται πλέον σε ειρήνη, και μέσα σε αυτήν την ειρήνη μπορεί να αναπαύεται και η καρδιά των ζωντανών.
Ο άνθρωπος που αγαπήσαμε δεν είναι παγιδευμένος στο μαξιλάρι, στα έπιπλα ή στο κρεβάτι.
Η ψυχή δεν περιφέρεται από δωμάτιο σε δωμάτιο. Δεν αιωρείται ανάμεσα σε αυτόν τον κόσμο και τον επόμενο.
Όποιος πεθαίνει, επιστρέφει στον Θεό.
Και σε αυτή τη συνάντηση υπάρχει ειρήνη, όχι σκιές.
Τι νιώθουμε λοιπόν;
Απουσία.
Πένθος.
Ζωντανή μνήμη.
Το κρεβάτι δεν κρατά κίνδυνο. Κρατά ιστορία.
Το κρεβάτι δεν είναι τόπος θανάτου, είναι τόπος ζωής.
Όταν κάποιος πεθαίνει, αυτό που μένει στο δωμάτιο δεν είναι σκοτάδι. Είναι μνήμη. Είναι το αποτύπωμα όσων έζησε εκεί: συζητήσεις, αγάπη, γέλια, νύχτες συντροφικότητας, κοινές προσευχές.
Ο φόβος δεν προέρχεται από το δωμάτιο. Προέρχεται από την ανάγκη να αντικρίσουμε όσα αποφεύγουμε:
Τη λύπη μας.
Το κενό μας.
Τη θνητότητά μας.
Γι’ αυτό πολλοί φοβούνται να κοιμηθούν εκεί. Δεν φοβούνται το κρεβάτι. Φοβούνται τον πόνο που ξυπνά μέσα τους.
Όμως η αγάπη δεν εξαφανίζεται. Μεταμορφώνεται.
Αυτό που υπήρχε στο δωμάτιο δεν ήταν ο θάνατος: ήταν η ζωή.
Το κρεβάτι δεν είναι τάφος. Είναι μάρτυρας όσων υπήρξαν.
Το να κοιμηθείς στο κρεβάτι ενός αποβιώσαντος δεν απαγορεύεται.
Δεν υπάρχει καμία βιβλική ή χριστιανική διδασκαλία που να απαγορεύει το να κοιμηθεί κάποιος στο κρεβάτι ενός ανθρώπου που έχει φύγει από τη ζωή.
Ούτε υπάρχει βάση στην ιδέα ότι το κρεβάτι «μολύνεται» ή φορτίζεται με «σκιές».
Η αγιότητα δεν βρίσκεται στα αντικείμενα.
Η ειρήνη βρίσκεται στην πρόθεση της καρδιάς.
Αν νιώθεις βάρος, μπορείς να αλλάξεις τα σεντόνια, να αερίσεις τον χώρο και να κάνεις μια μικρή προσευχή:
«Κύριε, ευχαριστώ για τη ζωή που μοιράστηκε εδώ. Ας γίνει αυτός ο χώρος τώρα τόπος ειρήνης.»
Κι αν νιώθεις ότι μπορείς να ξεκουραστείς εκεί, κάν’ το χωρίς φόβο. Δεν προδίδεις κανέναν.
Το να κοιμηθείς σε αυτό το κρεβάτι:
Δεν σβήνει την αγάπη.
Δεν κόβει τον δεσμό.
Δεν προσελκύει πνεύματα.
Σε βοηθά απλώς να συνεχίσεις το ταξίδι σου.
Όταν ο φόβος λιώνει, αναδύεται η ευγνωμοσύνη.
Ο φόβος μεταμορφώνεται όταν θυμόμαστε με ευγνωμοσύνη.
Όταν σταματάμε να προστατεύουμε τον πόνο και αρχίζουμε να προστατεύουμε την αγάπη.
Πολλοί άνθρωποι που δεν μπορούσαν ούτε να μπουν στο δωμάτιο, ανακάλυψαν ότι μια απλή προσευχή αλλάζει την ατμόσφαιρα.
Ο θάνατος δεν ακουγόταν πια σαν τέλος, και το δωμάτιο ξαναγινόταν τόπος γαλήνης.
Γιατί όταν ένα σπίτι γεμίζει με πίστη, ο θάνατος χάνει τη σκιά του.
Λοιπόν… μπορεί κάποιος να κοιμηθεί στο κρεβάτι ενός αποβιώσαντος;
Ναι. Μπορείς να το κάνεις χωρίς φόβο, χωρίς δεισιδαιμονίες και χωρίς ενοχή.
Δεν προσελκύει πνεύματα, δεν ανοίγει «σκοτεινές πόρτες», δεν σπάει ιερούς δεσμούς.
Το μόνο που μετράει είναι η εσωτερική σου ειρήνη.
Αν σου δίνει γαλήνη, κάν’ το.
Αν σε δυσκολεύει, άλλαξε κρεβάτι, δώρισέ το ή αναδιαμόρφωσε το δωμάτιο.
Αλλά μην αποφασίζεις από φόβο.
Να αποφασίζεις από αγάπη, πίστη και την επιθυμία να γιατρευτείς.
Γιατί ό,τι αγγίζει ο Θεός ζει, και εκεί όπου υπήρχαν δάκρυα, μπορεί να φέρει φως.
Συμβουλές και προτάσεις
1. Μην παίρνεις βιαστικές αποφάσεις μέσα στο πένθος.
Δώσε χρόνο στον εαυτό σου. Δεν χρειάζεται να κοιμηθείς εκεί αμέσως ή να αλλάξεις κάτι απότομα.
2. Η προσευχή αλλάζει την ατμόσφαιρα.
Μία απλή φράση αρκεί:
«Κύριε, γέμισε αυτό το δωμάτιο με ειρήνη.»
3. Αν νιώθεις άβολα, άλλαξε τον χώρο.
Μετακίνησε έπιπλα, αέρισε, άλλαξε σεντόνια ή άναψε ένα κερί.
4. Μίλησε με την οικογένεια.
Το μοίρασμα του πόνου ελαφρύνει το βάρος. Συχνά κι άλλοι νιώθουν το ίδιο.
5. Μην ενισχύεις δεισιδαιμονίες.
Η πίστη —όχι ο φόβος— φέρνει φως.
Η ψυχή του αγαπημένου βρίσκεται στα χέρια του Θεού, όχι στα αντικείμενα.
6. Κράτα ό,τι σου φέρνει ειρήνη, όχι ό,τι σου προκαλεί πόνο.
Οι αναμνήσεις δεν βρίσκονται στα έπιπλα, αλλά στην καρδιά.
7. Ζήτα πνευματική στήριξη αν το πένθος σε βαραίνει.
Ένας πνευματικός, ένας ιερέας ή ένας ειδικός μπορεί να σε βοηθήσει να προχωρήσεις.