Τρεις κλινικές απεξάρτησης από το σeξ σε δημόσια νοσοκομεία της Αθήνας και μία ιδιωτική στη Θεσσαλονίκη προσφέρουν την αναγκαία… θεραπεία – Οι σeξουαλικά εθιστικές συμπεριφορές συχνά ξεκινούν με την ποpνογραφία και τις πολλαπλές σχέσεις και συνεχίζονται με το σeξ με αγνώστους, την επιδειξιομανία και άλλα πολλά.
«Ο Χριστόφορος Δοξαράς είναι πλαστικός χειρουργός, πολύ επιτυχημένος στη δουλειά του, εργάζεται σε μια ιδιωτική κλινική. High τύπος, με ακριβά και σοφιστικέ γούστα, πάντα ενημερωμένος για όλα τα in γεγονότα. Προσέχει πολύ την εμφάνισή του, είναι λίγο νάρκισσος. Τελειομανής, υποχόνδριος με την καθαριότητα και ψυχαναγκαστικός γενικά σε όλα του. Μανιώδης γυναικάς, προϊόν του ψυχαναγκασμού του και αυτό. Κλασικός Δον Ζουάν, ψάχνει παντού την επιβεβαίωση, η κατάκτηση είναι το παν για εκείνον. Μετά, όμως, χάνει το ενδιαφέρον του. Είναι κοινωνικός, αλλά οι ψυχαναγκασμοί του τον κάνουν λίγο δύσκολο στη συναναστροφή. Και για τους άλλους, αλλά και για τον ίδιον. Παντρεμένος με τη Βιολέτα, την οποία κερατώνει από την πρώτη μέρα του γάμου τους».
Ετσι ακριβώς περιγράφεται ο ρόλος του Κώστα Κόκλα στο ήδη δημοφιλές σίριαλ του ANT1 «Κάτι χωρισμένα παλικάρια», με τον πρωταγωνιστή να αδυνατεί να ελέγξει τις ορμές του, σε σημείο να την πέφτει όχι μόνο σε ασθενείς του, αλλά ακόμα και στη γιατρό που απευθύνθηκε για να τον κάνει καλά από την εξάρτησή του. Ιδιαίτερα επίκαιρος, αν όχι προφητικός, μια που το σκάνδαλο Γουάινσταϊν συνταράσσει αυτές τις ημέρες το Χόλιγουντ και όχι μόνο, με τις καταγγελίες από γυναίκες της διπλανής πόρτας, μοντέλα, μέχρι διάσημες ηθοποιούς για σeξουαλική παρενόχληση από τον μεγαλοπαραγωγό να βλέπουν το φως της δημοσιότητας καθημερινά. Ο εγκλεισμός σε κλινική απεξάρτησης για εθισμένους στο σeξ είναι ήδη μια παλιά τακτική στο Χόλιγουντ. Ο Γουάινσταϊν μπορεί, υπό την πίεση των αρμόδιων αρχών και τον φόβο των νομικών διώξεων ακόμα και για αποζημιώσεις, να οδηγήθηκε σε κέντρο απεξάρτησης επικαλούμενος «εθισμό στο σeξ», ωστόσο στην Ελλάδα ποτέ κανείς ευρύτερα γνωστός στο κοινό δεν προέβη σε τέτοιου είδους δημόσια παραδοχή, όπως εξάλλου έχουν κάνει δεκάδες σταρ στο εξωτερικό, από τον Μάικλ Ντάγκλας, τον Ντέιβιντ Ντουκόβνι, τον Οζι Οσμπορν, τον Τσάρλι Σιν, τον Κόλιν Φάρελ, τον Μπίλι Μπομπ Θόρντον, μέχρι τον Κάνι Γουέστ κ.ά. Στη χώρα μας, αντιθέτως, το φαινόμενο του σeξουαλικού εθισμού περιβάλλεται από μια ιδιότυπη ομερτά, αφού ελάχιστοι το παραδέχονται ακόμα και στον ίδιο τους τον εαυτό, ενώ όταν πλέον καταφεύγουν σε ιατρική βοήθεια, η ζωή των ίδιων αλλά ενίοτε και των οικείων τους έχει γίνει ανυπόφορη.
Το εσωτερικό του κέντρου απεξάρτησης «Οασις»
Τα «τζάνκια του σeξ»
Λίγοι είναι εκείνοι που θα απευθύνονταν σε ψυχίατρο ή θα κλείνονταν σε κλινική απεξάρτησης επειδή ξημεροβραδιάζονται χαζεύοντας ποpνοσάιτ στο Διαδίκτυο ή αρέσκονται σε καθημερινά one night stands με πολλούς παρτενέρ να τους ικανοποιούν ταυτόχρονα. Τα όρια άλλωστε που χωρίζουν τους φανατικούς του «ηδονικού κομμουνισμού» -όπως χαρακτήρισε ο Πασκάλ Μπρικνέρ όσους θέλουν όχι μόνο πολύ σeξ, αλλά και με πολλούς μαζί- από τα «τζανκιά του σeξ» είναι ενίοτε δυσδιάκριτα, τόσο ώστε ελάχιστοι να φεύγουν από το ντιβάνι του γιατρού με χαρτί διάγνωσης, όπως συμβαίνει σε κάθε εξαρτημένο από ουσίες άτομο.
Οι επιστήμονες βέβαια που ασχολούνται στην Ελλάδα με το θέμα των εξαρτήσεων στα τμήματα τριών δημόσιων νοσοκομείων της Αθήνας επισημαίνουν την ολοένα και μεγαλύτερη εξάπλωση του φαινομένου και μάλιστα από νεαρή ηλικία. Περιγράφουν δε τον εθισμό στο σeξ με κοινά χαρακτηριστικά με άλλες καταστροφικές εξαρτήσεις, όπως τα ναρκωτικά, το αλκοόλ, ο τζόγος, όπου ο ασθενής βιώνει απόλυτα τον καταναγκασμό. Αυτά από την πλευρά των επιστημόνων, διότι από την πλευρά της ελληνικής κοινωνίας ο σeξουαλικός εθισμός δεν αναγνωρίζεται ως εξάρτηση, ούτε ως νόσος. Σε κάποιες μάλιστα περιπτώσεις παρουσιάζεται ως «προχωρημένη» ή «απελευθερωμένη» σeξουαλικότητα, ενώ σε άλλες κατακρίνεται ως «ανωμαλία», που στιγματίζει και καταδικάζει τον εθισμένο. «Ο όρος σeξουαλικός εθισμός είναι ένας όρος που εμφανίστηκε για πρώτη φορά στη δεκαετία του ’70, στο British Journal of Addiction. Στην πραγματικότητα περιέγραφε μια συμπεριφορά με πολλές ομοιότητες με την ουσιοεξάρτηση. Έχει τρία κοινά χαρακτηριστικά που τα βλέπουμε σε όλες τις εξαρτήσεις: την παρόρμηση (δεν μπορώ να κρατηθώ), την απώλεια του ελέγχου (πάω και το κάνω) και την καταναγκαστική επανάληψη του ίδιου μοτίβου (το ξανακάνω). Αυτό είναι το πλαίσιο μιας συμπεριφοράς που βλέπουμε σε κάθε εξάρτηση και αυτός ήταν ο λόγος που άρχισε να αποκτά επιστημονικό ενδιαφέρον, γιατί ως διάγνωση αυτή καθεαυτή δεν υπάρχει.
Αυτά τα άτομα παρουσιάζουν μια μεγάλη ανάγκη να εμπλακούν σε σeξουαλικές δραστηριότητες ακόμα και με αυτοκαταστροφικό τρόπο. Δεν μπορούν δηλαδή να ελέγξουν τον εαυτό τους και γι’ αυτό το κάνουν κατ’ επανάληψη και με οποιονδήποτε τρόπο. Είναι ένα φαινόμενο το οποίο εμείς ονομάζουμε “ανοχή”. Τι σημαίνει αυτό; Όπως και ο χρήστης, κάθε φορά δεν του είναι αρκετό ό,τι έχει προηγηθεί. Είχα ασθενή που τέλειωνε με τη μια σeξουαλική δραστηριότητα και οργάνωνε την επόμενη. Η οποία ήταν με πολλαπλούς συντρόφους, τα γνωστά one night stands», αναφέρει στο «ΘΕΜΑ», ο κ. Γεώργιος Φλούδας, ψυχίατρος στο ΨΝΑ, επιμελητής Α’ ΕΣΥ, μέλος του Κλάδου Σeξουαλικότητας και Διαπροσωπικών Σχέσεων της ΕΨΕ. Σύμφωνα με τους επιστήμονες, οι σeξουαλικά εθιστικές συμπεριφορές συχνά ξεκινούν με την ποpνογραφία, η οποία γίνεται αντικείμενο εμμονής, τον καταναγκαστικό αυνανισμό, τις πολλαπλές σχέσεις, το σeξ με αγνώστους (είτε επί πληρωμή είτε χωρίς), την επιδειξιμανία, τις ψυχαναγκαστικές φαντασιώσεις, το σeξ υψηλού κινδύνου (χωρίς προφυλάξεις, σε κατάσταση μέθης, με άγνωστα άτομα, σε χώρους μη ασφαλείς, με βίαιες, σωματικά επικίνδυνες πρακτικές), το αποκλίνον σeξ (σαδομαζοχισμός), ενώ η σeξουαλική βία είναι συχνά στοιχείο κλιμάκωσης του σeξουαλικού εθισμού, είτε αυτή εμπεριέχεται στις φαντασιώσεις, είτε στην ποpνογραφία, είτε στις σeξουαλικές πράξεις.
Ελληνικό κέντρο απεξάρτησης από το σeξ από έναν πρώην εθισμένο
Στην Ελλάδα υπάρχουν τμήματα σeξουαλικών διαταραχών στο Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αθηνών, στο Αιγινήτειο και στο Τζάνειο, ενώ το μοναδικό ιδιωτικό κέντρο απεξάρτησης από το σeξ λειτουργεί στη Θεσσαλονίκη. Ο πρόεδρος και ιδιοκτήτης του κέντρου «Oasis», Δαμιανός Δουίτσης, ήταν εξαρτημένος επί χρόνια από τον τζόγο, τα ναρκωτικά και το σeξ. Επί 17 χρόνια και αφού ακολούθησε πρόγραμμα απεξάρτησης στην Αγγλία, ασχολήθηκε με το αντικείμενο ως εθελοντής, συμμετέχοντας σε ομάδες αυτοβοήθειας. Μετά αποφάσισε να ιδρύσει το «Oasis» ώστε να μπορεί κάποιος να βρει έναν χώρο, βιβλιογραφία, συσσωρευμένη γνώση και εμπειρία πραγματική και αποτελεσματική.
«Εγώ έπινα για να είμαι πιο άνετος και στο φλερτ και στο κρεβάτι. Η μαστούρα και η μέθη είναι φιληδονία, καταστάσεις έντονης ηδονής. Γι’ αυτό μεθάς. Ή για αναλγητικό ή γιατί γουστάρεις. Προϋπάρχει η φιληδονία σε κάθε εθισμένο. Όταν π.χ. βλέπεις μια ταινία ποpνό έντονη, μετά θέλεις κάτι πιο έντονο, πιο ακραίο. Αυτό γίνεται εμμονή. Ο εμμονικός θέλει να συνευρίσκεται σeξουαλικά συνεχώς με διαφορετικά άτομα, όπως όταν διαλέγει κάποιος το ποτό του. Άλλος θέλει να κάνει παράνομο σeξ με παντρεμένους, άλλος με πληρωμή κ.ο.κ. Αυτό μου έχει τύχει και εμένα. Είχα μια όμορφη φιλενάδα και ήθελα να πηγαίνω και με άλλη επί πληρωμή. Παρεκτροπή και υπερβολή. Βαριόμουν ένα συνηθισμένο κρεβάτι. Αυτό είναι ο εθισμός. Με έπαιρνε η επί πληρωμή γυναίκα να βρεθούμε και έλιωνα. Ήταν σαν να με έπαιρνε ο ντίλερ να μου δώσει τη δόση μου», λέει ο κ. Δουίτσης.
Στο «Oasis» έχουν απευθυνθεί πολλοί εξαρτημένοι που προσπαθούν να αλλάξουν την ψυχική δομή τους για να μπορέσουν να είναι με έναν σύντροφο. Πρώτος κανόνας της θεραπείας είναι να αναγνωριστεί το πρόβλημα και στη συνέχεια το άτομο μπαίνει σε κλειστές ομάδες, στις οποίες αναφέρει όλα όσα το απασχολούν. Ψυχολόγος και ψυχίατρος θα ασχοληθούν μόνο με τον εθισμένο που βρίσκεται σε πολύ προχωρημένο στάδιο. «Υπάρχουν άνθρωποι που μπορεί να χρειαστούν μέχρι και κατευναστικά φάρμακα. Είναι μια ψύχωση. Οταν κάποιος φτάνει να κάνει βιασμό, οι επιστήμονες τον προτρέπουν να παραμείνει σε πλήρη αποχή από το σeξ. Κάποιοι μάλιστα θα νοσηλευτούν σε κλινικές στο εξωτερικό», επισημαίνει ο κ. Δουίτσης.
Καθότι δεν υπάρχουν κλινικές μελέτες για τον σeξουαλικό εθισμό, είναι δύσκολο να εντοπιστούν τα ακριβή αίτια που τον προκαλούν. Έχοντας, όμως, κοινά χαρακτηριστικά με άλλου είδους εξαρτήσεις, οι ψυχίατροι και ψυχολόγοι προσπαθούν να σκιαγραφήσουν το προφίλ των εθισμένων ώστε να προσεγγίσουν θεραπευτικά την κάθε περίπτωση. «Σε μια μη νόσο είναι δύσκολο να μιλήσεις για αίτια, ωστόσο υπάρχουν αναφορές ότι μπορεί να είναι βιολογικής αρχής, δηλαδή οφείλεται στην ύπαρξη γονιδίων που σχετίζονται και με άλλες εξαρτήσεις. Πρόκειται για ένα κομμάτι του εγκεφάλου που λέγεται “σύστημα ανταμοιβής” και δείχνει τις ψυχολογικές διαταραχές. Στα εθισμένα αυτά άτομα διακρίνουμε επίσης μεγάλα ποσοστά κακοποίησης, σωματικής, συναισθηματικής, ή ακόμα και σeξουαλικής στην παιδική ηλικία. Υπάρχουν κάποιοι χαρακτηριστικοί τύποι οικογένειας σχετικά άκαμπτοι, δυσλειτουργικοί, που είχαν τα δικά τους ταμπού σχετικά με τη σeξουαλική ζωή», υπογραμμίζει ο κ. Φλούδας.
Άνθρωποι της διπλανής πόρτας
Κάθε περιστατικό εξάρτησης έχει τη δική του βαρύτητα. Σε ορισμένους βοηθάει πολύ η φαρμακοθεραπεία, μια που αναστέλλει την παρόρμηση. Επίσης υπάρχουν ψυχοθεραπείες ανάλογες με αυτές που εφαρμόζονται στις εξαρτήσεις. Ελάχιστοι πάντως αναγνωρίζουν το πρόβλημα ώστε να απευθυνθούν στους ειδικούς. «Στην Ελλάδα είναι αρκετά συχνό φαινόμενο, το οποίο πολύ σπάνια θα φτάσει σε εμάς, μια που είναι μια δραστηριότητα κρυφή και γίνεται γνωστή στον γιατρό μόνο όταν η λειτουργική έκπτωση είναι πολύ μεγάλη ή όταν υπάρχουν προβλήματα νομικού είδους. Δυστυχώς, γι’ αυτό δεν μπορούμε να μιλήσουμε με ποσοστά. Είναι άνθρωποι της διπλανής πόρτας. Υπάρχει μια στατιστική αναλογία 3 προς 1 που δείχνει ότι οι άνδρες είναι περισσότεροι. Στο ίντερνετ, όμως, η αναλογία αυτή γίνεται 3 προς 2 γιατί εκεί οι γυναίκες δείχνουν διατεθειμένες να συμμετέχουν σε σeξουαλικές δραστηριότητες. Νομίζω ότι το Διαδίκτυο έδωσε τη δυνατότητα σε πάρα πολλούς να εκφραστούν με αυτόν τον τρόπο. Πάντως έχω δει μεγάλα ποσοστά κατάθλιψης, ακόμα και απόπειρες αυτοκτονίας», τονίζει ο κ. Φλούδας.
Διόλου τυχαίο και ίσως ενδεικτικό της διάστασης που παίρνει πλέον το θέμα και στη χώρα μας είναι το μετεκπαιδευτικό σεμινάριο με θέμα «Σeξουαλικότητα και Σeξουαλικές Εξαρτήσεις» που διοργανώνει η Μονάδα Απεξάρτησης 18 Άνω υπό την επιστημονική ευθύνη του κ. Φλούδα. Στο σεμινάριο, το οποίο αυτές τις ημέρες βρίσκεται σε εξέλιξη, θα αναλυθεί το ζήτημα της σeξουαλικότητας ως βιοψυχοκοινωνικό φαινόμενο, θα αποσαφηνιστούν οι όροι «ταυτότητα φύλου» και «σeξουαλική κατεύθυνση» και θα παρουσιαστούν διεξοδικά οι σeξουαλικές εξαρτήσεις: εξάρτηση από την ποpνογραφία και εθισμός στο σeξ.
Ανεξάρτητα, πάντως, από τις ολοένα και περισσότερες φωνές που βοούν για την ανάδειξη του θέματος, το σίγουρο είναι ότι σε μια μικρή κοινωνία όπως αυτή της Ελλάδας, στην οποία όλα είναι προτιμότερο να περιβάλλονται από πέπλο σιωπής μπροστά στον φόβο του διασυρμού και της διαπόμπευσης τόσο από την πλευρά του θύματος όσο και από εκείνη του θύτη, θα περάσει πολύς καιρός μέχρι να δούμε τις εγχώριες Αντζελίνες Τζολί να καταγγέλλουν δημόσια μεγαλοπαράγοντες για σeξουαλική παρενόχληση. Και με τέτοια ανεργία στον χώρο, ούτε λόγος να γίνεται.