Παρά την ιστορική σημασία, η ανακάλυψη δεν έχει σχολιαστεί επισήμως από την κυβέρνηση
Μνήμες άσχημες και καλά κρυμμένες ανέσυρε στην επιφάνεια η ανεύρεση 33 σκελετών σε έξι ομαδικούς τάφους δίπλα στο Γεντί Κουλέ – πρώην φυλακή βασανιστηρίων και εκτελέσεων την περίοδο 1946–49. Με πρωτογενείς πηγές από τη Θεσσαλονίκη, το διεθνές πρακτορείο Associated Press ανέδειξε τη συγκλονιστική ανακάλυψη, η οποία παρουσιάστηκε με τίτλο «Greece’s dark past is uncovered after 33 bodies are found in a civil war-era mass grave».
Συνεργεία αποκαλύπτουν έναν ομαδικό τάφο στην πόλη της Θεσσαλονίκης, στις 28 Φεβρουαρίου 2025, ο οποίος περιέχει οστά που πιστεύεται ότι ανήκουν σε δεκάδες κρατούμενους που εκτελέστηκαν κατά τη διάρκεια ή μετά τον Εμφύλιο Πόλεμο στην Ελλάδα.
Η εκσκαφή ξεκίνησε όταν εργολαβία διαμόρφωσης προαύλιου χώρου σε πάρκο στοn δήμο Νεάπολης-Συκεών εντόπισε τα πρώτα ανθρώπινα υπολείμματα. Αν και η Αρχαιολογική Υπηρεσία έδωσε άδεια για συνέχιση των έργων, κρίνοντας πως τα ευρήματα είναι νεότερα των 100 ετών, ο δήμαρχος Σίμος Δανιηλίδης αποφάσισε τη διακοπή τους και τη διεύρυνση των ερευνών, κάνοντας λόγο για «ευρήματα ύψιστης ιστορικής και εθνικής σημασίας».
Προσωπικά αντικείμενα – ένα γυναικείο παπούτσι, ένα δαχτυλίδι, μια τσάντα – συνοδεύουν τα οστά. Πολλά κρανία φέρουν διαμπερή τραύματα από σφαίρες, στοιχεία που παραπέμπουν σε εκτελέσεις εν ψυχρώ. Σύμφωνα με ιστορικούς, έως και 400 κρατούμενοι εκτελέστηκαν στο Γεντί Κουλέ κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου.
Eφημερίδα που ανακοινώνει την απόφαση του στρατοδικείου της 15ης Σεπτεμβρίου 1947 για την εκτέλεση 52 κρατουμένων στις φυλακές Γεντί Κουλέ, στη Θεσσαλονίκη.
Στη Θεσσαλονίκη ο πρώτος μαζικός τάφος του Εμφυλίου στην Ελλάδα
Η Ελλάδα πέρασε δεκαετίες αποσιώπησης και εσκεμμένης λήθης γύρω από τις εμφύλιες διώξεις. Οι τάφοι παρέμειναν ανώνυμοι, οι συγγενείς σιωπηλοί και τα αρχεία κλειστά. Οι πρώτες ενδείξεις για μαζικά ταφικά ευρήματα στην περιοχή υπήρχαν ήδη από προηγούμενες οικοδομικές εργασίες, χωρίς ωστόσο να έχει κινηθεί καμία έρευνα. Σήμερα, με την εύρεση των 33 σκελετών, η Θεσσαλονίκη φιλοξενεί τον πρώτο επισήμως αναγνωρισμένο μαζικό τάφο του Εμφυλίου στην Ελλάδα.
«Θέλω να τον φέρω κοντά μου, έστω σε μια τεφροδόχο», λέει ο 78χρονος Αγάπιος Σαχίνης, ανιψιός εκτελεσθέντος και πρώην κρατούμενος της Χούντας, κρατώντας την φωτογραφία του θείου του. «Τον σκότωσαν στα 19 του, επειδή δεν υπέγραψε δήλωση μετανοίας», προσθέτει.
Ένας αξιωματικός διαβάζει τις εντολές εκτέλεσης σε τέσσερις καταδικασμένους νέους σε στρατιωτική εγκατάσταση κοντά στην Αθήνα, στις 29 Οκτωβρίου 1947, καθώς τα μέλη ενός εκτελεστικού αποσπάσματος στέκονται με την πλάτη στην κάμερα. Οι νέοι, όλοι από το Περιστέρι, είχαν καταδικαστεί για βοήθεια σε κομμουνιστική εξέγερση, συνωμοσία και δολοφονία.
Ο ιστορικός και συγγραφέας Σπύρος Κουζινόπουλος, ο οποίος ερεύνησε τις εκτελέσεις στο Γεντί Κουλέ, αναφέρει μαρτυρίες για μαθήτριες 17 ετών που εκτελέστηκαν φορώντας ακόμα τις σχολικές στολές τους. «Ήταν τα λουλούδια της γενιάς τους», λέει συγκινημένος.
Ο δήμος έχει ξεκινήσει τη διαδικασία ταυτοποίησης με DNA και καλεί συγγενείς αγνοουμένων να καταθέσουν γενετικό υλικό. Παράλληλα, έχει διατάξει επέκταση των ανασκαφών στο Πάρκο Εθνικής Αντίστασης, το οποίο χτίστηκε πάνω σε πρώην πεδίο εκτελέσεων. «Πρέπει να στείλουμε ένα σαφές μήνυμα: Ποτέ ξανά», δήλωσε ο δήμαρχος Νεάπολης-Συκεών.
Παρά την ιστορική σημασία, η ανακάλυψη δεν έχει σχολιαστεί επισήμως από την κυβέρνηση. Οι περισσότερες πολιτικές δυνάμεις συνεχίζουν να αποφεύγουν την άμεση αντιπαράθεση με το τραύμα του Εμφυλίου, επιβεβαιώνοντας πως η ελληνική κοινωνία εξακολουθεί να προτιμά τη σιωπή από τη λογοδοσία.