Από την αρχαιότητα, ο θάνατος παραμένει ένα από τα βαθύτερα και πιο διαχρονικά αινίγματα της ανθρωπότητας.
Παρά τις σημαντικές προόδους της σύγχρονης επιστήμης και την εκτενή κατανόηση της ανθρώπινης φυσιολογίας, οι ακριβείς εμπειρίες στα τελικά στάδια της ζωής—και αμέσως μετά τον κλινικό θάνατο—συνεχίζουν να προκαλούν δέος και περιέργεια.
Μια πρωτοποριακή νέα μελέτη αμφισβητεί τώρα την επί μακρόν αντίληψη του θανάτου ως την απόλυτη και αμετάκλητη διακοπή της συνείδησης.
Πρωτοποριακή έρευνα
Ερευνητές του Πανεπιστημίου του Σαουθάμπτον, σε συνεργασία με ιατρικά ιδρύματα στις ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο και την Αυστραλία, πραγματοποίησαν μία από τις πιο εκτεταμένες έρευνες σχετικά με τις επιθανάτιες εμπειρίες έως σήμερα.
Στη μελέτη συμμετείχαν πάνω από 2.000 άτομα που είχαν υποστεί καρδιακή ανακοπή και επανήλθαν στη ζωή μέσω ανάνηψης.
Πώς διεξήχθη η μελέτη
Οι επιστήμονες παρατήρησαν ότι ορισμένοι ασθενείς, ακόμη και μετά από αρκετά λεπτά κλινικού θανάτου (χωρίς καρδιακό παλμό ή αναπνοή), διατήρησαν αναμνήσεις από το περιβάλλον τους. Σε αυτές περιλαμβάνονταν εικόνες από το νοσοκομείο, φωνές και συνομιλίες ιατρικού προσωπικού, ακόμα και σωματικές αισθήσεις.
Το πιο εντυπωσιακό στοιχείο ήταν ότι αρκετές από αυτές τις αφηγήσεις επιβεβαιώθηκαν αργότερα από ανθρώπους που ήταν παρόντες εκείνη τη στιγμή, γεγονός που υποδηλώνει πως αυτές οι αντιλήψεις δεν ήταν απλώς φανταστικές.
Συνείδηση μετά την καρδιακή ανακοπή
Η έρευνα δείχνει ότι η συνειδητότητα μπορεί να διατηρείται για λίγο ακόμη και μετά τη διακοπή της καρδιακής λειτουργίας. Το εύρημα αυτό θέτει υπό αμφισβήτηση τον παραδοσιακό ορισμό της ακριβούς στιγμής που επέρχεται ο νευρολογικός θάνατος.
Ενώ μέχρι τώρα θεωρούνταν πως η εγκεφαλική δραστηριότητα σταματά μόλις σταματήσει η καρδιά, η έρευνα αποκαλύπτει ότι ο εγκέφαλος ίσως εξακολουθεί να καταγράφει και να επεξεργάζεται πληροφορίες για μικρό χρονικό διάστημα μετά.
Ευρύτερες επιπτώσεις για την ιατρική και τη φιλοσοφία
Αυτά τα ευρήματα ξεπερνούν τα όρια της επείγουσας φροντίδας και των πρωτοκόλλων ανάνηψης· αποτελούν αφορμή για βαθύ φιλοσοφικό προβληματισμό γύρω από τη φύση της ανθρώπινης συνείδησης και το αν υπάρχει κάτι πέρα από τον θάνατο.
Υπάρχουν επιστημονικές βάσεις για αυτό που αποκαλούμε «επιθανάτιες εμπειρίες»; Πόσο βαθιά είναι ριζωμένη η συνείδησή μας στο φυσικό σώμα;
Σκέψεις και συστάσεις:
-
Συναισθηματική προετοιμασία: Η αντιμετώπιση της έννοιας του θανάτου μπορεί να οδηγήσει σε πιο συνειδητή ζωή και να καλλιεργήσει ευγνωμοσύνη για τις καθημερινές εμπειρίες.
-
Υποστήριξη επιστημονικής έρευνας: Η προώθηση αντικειμενικής έρευνας σε παλαιότερα ταμπού θέματα είναι κλειδί για τη διεύρυνση της ανθρώπινης γνώσης.
-
Ανάπτυξη παρηγορητικής εκπαίδευσης: Η κατανόηση της διαδικασίας του θανάτου μπορεί να οδηγήσει σε καλύτερη φροντίδα για τους ασθενείς τελικού σταδίου και τους οικείους τους.
-
Ενίσχυση διεπιστημονικού διαλόγου: Το θέμα προσκαλεί ουσιαστικές συζητήσεις μεταξύ επιστήμης, πνευματικότητας, φιλοσοφίας και ψυχολογίας για μια πιο πλούσια κατανόηση της ανθρώπινης ύπαρξης.
Συμπερασματικά:
Αντί να θεωρούμε τον θάνατο ως μια απότομη διακοπή της συνείδησης, η μελέτη αυτή υποδεικνύει ότι μπορεί να είναι μια μεταβατική περίοδος όπου ο νους διατηρεί κάποια λειτουργία, έστω και για λίγο.
Η εξερεύνηση αυτής της φάσης έχει σημασία όχι μόνο για την ιατρική πρακτική, αλλά και για την υπαρξιακή μας οπτική, προσφέροντας νέους τρόπους να σκεφτούμε τη ζωή, τον θάνατο και τα μυστήρια που ίσως βρίσκονται πέρα από αυτόν.
Τι είναι τεκμηριωμένο
-
Υπάρχουν πράγματι μελέτες (όπως αυτή του Πανεπιστημίου Southampton και άλλες διεθνώς) που δείχνουν πως κάποιοι άνθρωποι που βίωσαν καρδιακή ανακοπή και επανήλθαν, αναφέρουν εμπειρίες που φαίνεται να συμβαίνουν αφού έχουν σταματήσει η καρδιά και η αναπνοή τους.
-
Ορισμένες αναμνήσεις αυτών των ασθενών (π.χ. τι άκουσαν ή είδαν μέσα στο δωμάτιο) έχουν επιβεβαιωθεί από παρόντες ή το ιατρικό προσωπικό, τουλάχιστον σύμφωνα με τις ίδιες τις μαρτυρίες και τις καταγραφές των μελετών.
Τι παραμένει αμφιλεγόμενο ή ανεξήγητο
-
Η επιστήμη δεν έχει ακόμα εξηγήσει πλήρως πώς ακριβώς δημιουργούνται αυτές οι εμπειρίες ή πόσο αντικειμενικές είναι. Μερικοί επιστήμονες θεωρούν ότι πρόκειται για παραισθήσεις ή «μνήμες» που σχηματίζονται λίγο πριν ή κατά την ανάνηψη.
-
Δεν υπάρχει σαφής απόδειξη ότι η συνείδηση συνεχίζει να υφίσταται μετά τον απόλυτο θάνατο του εγκεφάλου. Τα ευρήματα αφορούν λεπτά ή δευτερόλεπτα μετά την ανακοπή, όταν ίσως υπάρχει ακόμα ελάχιστη εγκεφαλική δραστηριότητα.
-
Οι «επιθανάτιες εμπειρίες» έχουν καταγραφεί σε πολλά πολιτισμικά πλαίσια και ίσως επηρεάζονται από το πολιτισμικό υπόβαθρο και τις προσδοκίες των ατόμων.
Τι σημαίνει στην πράξη
-
Οι μελέτες αυτές δείχνουν ότι η ακριβής στιγμή και διαδικασία του θανάτου είναι πιο πολύπλοκη από ό,τι πιστευόταν παλιά.
-
Δεν αποδεικνύουν ζωή μετά θάνατον ή τη συνέχιση της συνείδησης με τον τρόπο που πολλοί φαντάζονται. Δείχνουν όμως ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος μπορεί να λειτουργεί και να παράγει εμπειρίες για πολύ λίγο ακόμα, ακόμη και όταν όλα δείχνουν «νεκρά».
Συνοψίζοντας:
-
Ναι, η μελέτη είναι αληθινή και τα αποτελέσματά της έχουν δημοσιευτεί σε επιστημονικά περιοδικά.
-
Όχι, δεν αποδεικνύεται ξεκάθαρα ότι η συνείδηση συνεχίζει μετά τον θάνατο. Το μυστήριο παραμένει, αλλά η επιστήμη αρχίζει να φωτίζει νέα σημεία της διαδικασίας του θανάτου.