Ισχυρισμός:
Η Hellenic Train και ο ΟΣΕ έχουν εξαιρεθεί από το 2019 από την υποχρέωση να καταβάλουν αποζημίωση σε θύματα ή συγγενείς θυμάτων σιδηροδρομικού δυστυχήματος, ακόμη κι όταν έχουν ευθύνη για αυτό.
Συμπέρασμα:
Η, προβληματικής νομικής εγκυρότητας, εξαίρεση που χορηγήθηκε με έγγραφο της 27-12-2019 του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών, και στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Κανονισμού 1371/2007, αφορούσε την άμεση προκαταβολή αποζημιώσεων για κάλυψη άμεσων αναγκών, ασχέτως ευθύνης. Εξακολουθούν να ισχύουν διατάξεις για την ευθύνη του μεταφορέα γενικά. Δεν έχει αποκλειστεί η δικαστική οδός αξίωσης αποζημίωσης εάν αποδειχθεί ευθύνη εταιρίας. Η ίδια η Hellenic Train ΑΕ εκδήλωσε πρόθεση προκαταβολής αποζημιώσεων.
Μετά το πολύνεκρο σιδηροδρομικό δυστύχημα της 28ης Φεβρουαρίου 2023 στην περιοχή των Τεμπών, κυκλοφόρησαν στο διαδίκτυο ρεπορτάζ και άρθρα ιστοσελίδων όπου αναφέρθηκε πως η ΤΡΑΙΝΟΣΕ (νυν Hellenic Train) είχε εξαιρεθεί με Υπουργική Απόφαση που υπογράφηκε το έτος 2019 από την υποχρέωση αποζημίωσης αν κάποιος επιβάτης σκοτωθεί ή τραυματιστεί σε περίπτωση που η εταιρία έχει ευθύνη. Ωστόσο, η εξαίρεση αφορούσε την προκαταβολή αποζημιώσεων και δεν αποκλείει το δικαίωμα αποζημίωσης εφόσον αποδειχθεί ευθύνη της εταιρίας.
Παραδείγματα: kontranews.gr, ereportaz.gr, pressing.gr, asfalisnet.gr, bankingnews.gr, topontiki.gr, pointmedia.gr, straight.gr, attikanea.info
Ο ισχυρισμός εμφανίστηκε και σε ρεπορτάζ του δημοσιογράφου Χρήστου Κυμπιζή στο Kontra Channel, που παρουσίασε το θέμα στην τηλεοπτική εκπομπή “Kontra News 9:30” με τον Γιώργο Μελιγγώνη. Το παρακάτω απόσπασμα έχει αναρτηθεί στο YouTube στις 4 Μαρτίου 2023 με τίτλο «Τέμπη – Αποκάλυψη: Δεν δικαιούνται αποζημιώσεις τα θύματα από τις ΟΣΕ και Hellenic Train / ΤΡΑΙΝΟΣΕ».
Μεταξύ άλλων, ανέφερε τα εξής:
«Με απόφαση της κυβέρνησης, η ΤΡΑΙΝΟΣΕ και ο ΟΣΕ εξαιρούνται. Με απλά λόγια, φαίνεται ότι η ΤΡΑΙΝΟΣΕ και ο ΟΣΕ μπορούν να αρνηθούν την αποζημίωση στα θύματα της εθνικής τραγωδίας [σ.σ. των Τεμπών] και στους συγγενείς τους.
Το καταλαβαίνουμε πόσο τραγικό είναι αυτό; Δηλαδή αν κάποιος συγγενής πάει στον ΟΣΕ ή στην ιδιωτική Hellenic Train και ζητήσει αποζημίωση μέσω της δικαστικής οδού, με αυτήν εδώ την απόφαση [σ.σ. κουνά το από 29/12/2019 έγγραφο που θα εξηγήσουμε παρακάτω] η Hellenic Train και ο ΟΣΕ μπορούν να αρνηθούν να δώσουν αποζημίωση, τόσο στα θύματα (ακρωτηριασμένους, τραυματισμένους κλπ) όσο και στους συγγενείς των θυμάτων. (…)
Φαίνεται ότι, όποιος κινηθεί δικαστικά, με την απόφαση που υπέγραψε στις 27/12/2019 ο τότε Υφυπουργός κ. Κεφαλογιάννης, μπορούν να αρνηθούν – όσο αδιανόητο κι αν ακούγεται – να δοθούν αποζημιώσεις στα θύματα και τους γονείς – συγγενείς όσων έχουν χάσει τη ζωή τους. (…)
Είναι αδιανόητο να το σκεφτεί κανείς – ότι βγαίνει ένας υπουργός και λέει ότι αν υπάρχει θάνατος από σιδηροδρομικό ατύχημα η εταιρία δεν θα αποζημιώσει το θύμα! (…)
Εδώ τους δίνει το δικαίωμα να μην αποζημιώσουν αν γίνει δυστύχημα και σκοτωθούν άνθρωποι! Είναι εξοργιστικό, πραγματικά.
Παράλληλα, σε άρθρο του 2020mag.gr -επίσης από 03/03/2023- είχε αναφερθεί:
«Το μαρτυρά και το γεγονός ότι, με αφετηρία το 2009, όλες οι δεξιές κυβερνήσεις που πέρασαν έπαιρναν παράταση αποφυγής από την εφαρμογή άρθρων του κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου υπ. αρ. 1371/2007, όπου ένα απ’ αυτά μιλούσε για αποζημιώσεις σε περίπτωση νεκρών.
Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με τη διάταξη που υπέγραψε το 2019 ο τότε υφυπουργός Μεταφορών Γιάννης A. Κεφαλογιάννης, η ΤΡΑΙΝΟΣΕ εξαιρείται με σκανδαλώδη τρόπο από το να καταβάλει αποζημιώσεις σε επιβάτες σε περίπτωση που η ίδια φέρει ευθύνες για κάτι που θα τους συμβεί. Αυτή η διάταξη έχει ισχύ πενταετίας μέχρι το 2024, όπως και οι δυο προηγούμενες που υπογράφηκαν το 2009 και το 2014 από τη χώρα μας»
Παρόμοια φράση περιείχε και το άρθρο του kontranews.gr:
«Σύμφωνα με τη διάταξη που υπέγραψε το 2019 για την κυβέρνηση Μητσοτάκη ο τότε υφυπουργός Μεταφορών Γιάννης A. Κεφαλογιάννης, η ΤΡΑΙΝΟΣΕ εξαιρείται με σκανδαλώδη τρόπο από το να καταβάλει αποζημιώσεις σε επιβάτες σε περίπτωση που η ίδια φέρει ευθύνες για κάτι που θα τους συμβεί.
Αυτή η διάταξη έχει ισχύ πενταετίας μέχρι το 2024, όπως και οι δυο προηγούμενες που υπογράφηκαν το 2009 και το 2014 και πάλι από την Νέα Δημοκρατία».
Τέλος, σημειώνεται ότι το 2020mag.gr εν συνεχεία, στο ίδιο άρθρο, διευκρινίζει ότι πρόκειται για προκαταβολές αποζημιώσεων για άμεσα λειτουργικά έξοδα, και δεν αποκλείεται η διεκδίκηση αποζημίωσης κατά τον συνήθη τρόπο, δικαστικώς. Ωστόσο, αυτό το σημαντικό σημείο δεν αναφέρθηκε στα δημοσιεύματα και ρεπορτάζ που εξετάζουμε, μιλώντας επί της ουσίας για αποκλεισμό από το δικαίωμα αποζημίωσης γενικά, και μάλιστα ακόμη και όταν ευθύνεται η όποια εταιρία.
Τι ισχύει
Η «απόφαση του 2019» που συζητείται παραπάνω και υπογραφόταν από τον Υφυπουργό, τότε, Ιωάννη Κεφαλογιάννη, βρίσκεται αναρτημένη στον ιστότοπο της Ρυθμιστικής Αρχής Σιδηροδρόμων (ΡΑΣ). Πρόκειται για το έγγραφο υπ’ αριθμόν Φ4/οικ93662/821/27.12.2019 έγγραφο της Γενικής Διεύθυνσης Μεταφορών του Υπουργείου Υποδομών & Μεταφορών, με την οποία ανανεώθηκε η εξαίρεση από την εφαρμογή ορισμένων διατάξεων της ευρωπαϊκής νομοθεσίας αναφορικά με υπηρεσίες σιδηροδρομικής μεταφοράς επιβατών, και μπορείτε να τη διαβάσετε παρακάτω:
Αναλυτικότερα, πρόκειται για εξαίρεση από την εφαρμογή άρθρων του Κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1371/2007 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 23ης Οκτωβρίου 2007 σχετικά με τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των επιβατών σιδηροδρομικών γραμμών, που μπορείτε να δείτε εδώ.
Σύμφωνα με το άρθρο 2 παρ. 4 του Κανονισμού, κάθε κράτος-μέλος της ΕΕ μπορεί, «με διαφάνεια και αμεροληψία, να χορηγεί εξαίρεση, για χρονικό διάστημα που δεν υπερβαίνει τα πέντε έτη (η οποία μπορεί να ανανεωθεί δύο φορές για μέγιστο χρονικό διάστημα πέντε ετών κάθε φορά)» από την εφαρμογή των διατάξεων του Κανονισμού σε υπηρεσίες σιδηροδρομικής μεταφοράς επιβατών.
Στον ιστότοπο της ΡΑΣ, στη 2η Μελέτη Εφαρμογής του εν λόγω Κανονισμού, διαβάζουμε ότι έχει ακολουθηθεί αυτή η διαδικασία εξαίρεσης από ορισμένες διατάξεις του, εντός των παραπάνω χρονικών πλαισίων:
«Το 2009, με την υπ’ αριθμ. Φ4/61802/6533/17.12.2009 απόφαση, το Υπουργείο Υποδομών, Μεταφορών & Δικτύων χορήγησε στη μοναδική τότε σιδηροδρομική επιχείρηση ΤΡΑΙΝΟΣΕ Α.Ε. πενταετή εξαίρεση από τα άρθρα 13,15,16,17,18 και 28.
Το 2014, με την υπ’ αριθμ. Φ4/59820/4768/01.12.2014 απόφαση, το Υπουργείο Υποδομών, Μεταφορών & Δικτύων χορήγησε στις σιδηροδρομικές επιχειρήσεις ΤΡΑΙΝΟΣΕ Α.Ε. και ΣΤΑ.ΣΥ. Α.Ε. εξαίρεση από τα άρθρα 10,13,15,16,17,18 & 28.
Το 2019, με την υπ’ αριθμ. Φ4/οικ93662/821/27.12.2019 απόφαση του Υφυπουργού
Υποδομών και Μεταφορών ανανεώθηκε για δεύτερη φορά, από 01.12.2019, η εξαίρεση από την εφαρμογή ορισμένων διατάξεων του ΕΚ 1371/2007, για το σύνολο των υπηρεσιών σιδηροδρομικής μεταφοράς επιβατών στο εσωτερικό της χώρας και στα ταξίδια που πραγματοποιούνται με αφετηρία την Ελλάδα και προορισμό της Σερβία ή χώρες πέραν της Σερβίας και αντίστροφα, μέσω της Βόρειας Μακεδονίας.
Η εξαίρεση είναι πενταετής για τα άρθρα:
Άρθρο 10 «Συστήματα ταξιδιωτικών πληροφοριών και κρατήσεων»
Άρθρο 13: Προκαταβολές
Άρθρο 15: Ευθύνη για καθυστερήσεις, απώλειες ανταπόκρισης και ακυρώσεις
Άρθρο 16: Επιστροφή χρημάτων και επαναδρομολόγηση
Άρθρο 17: Αποζημίωση κομίστρου
Άρθρο 18: Συνδρομή (2α,2β,4)
και τριετής για το άρθρο:
Άρθρο 28 (παρ. 2)
Με το έγγραφο του 2019, αναφερόταν ότι χορηγήθηκε εξαίρεση από άρθρα του ΕΚ 1371/2007 – μεταξύ των οποίων το κρίσιμο για την παρούσα ανάλυση άρθρο 13, που έχει ως εξής:
Άρθρο 13
Προκαταβολές
1. Εάν επιβάτης σκοτωθεί ή τραυματιστεί, η σιδηροδρομική επιχείρηση του άρθρου 26 παράγραφος 5 του παραρτήματος Ι, πρέπει, χωρίς καθυστέρηση και οπωσδήποτε το αργότερο εντός δεκαπέντε ημερών από τον καθορισμό της ταυτότητας του φυσικού προσώπου που δικαιούται αποζημίωσης, να προκαταβάλει τα ποσά που απαιτούνται για την κάλυψη άμεσων οικονομικών αναγκών ανάλογα με την προκληθείσα ζημία.
2. Με την επιφύλαξη της παραγράφου 1, η προκαταβολή δεν είναι κατώτερη των 21 000 ευρώ ανά επιβάτη σε περίπτωση θανάτου.
3. Η προκαταβολή δεν συνιστά αναγνώριση ευθύνης και μπορεί να αντισταθμιστεί με οποιοδήποτε άλλο ποσό καταβληθεί στη συνέχεια με βάση τον παρόντα κανονισμό αλλά δεν είναι επιστρεπτέα, εκτός από την περίπτωση κατά την οποία η προκληθείσα ζημία οφειλόταν σε αμέλεια ή σφάλμα του επιβάτη ή εάν ο αποδέκτης της προκαταβολής δεν ήταν ο δικαιούχος της αποζημίωσης.
Όπως γίνεται αντιληπτό από την ανάγνωση ολόκληρου του άρθρου, από το οποίο φέρεται να εξαιρείται η HELLENIC TRAIN ΑΕ (πρώην ΤΡΑΙΝΟΣΕ ΑΕ), πρόκειται για την υποχρέωση άμεσης (εντός 15νθημέρου) προκαταβολής αποζημιώσεων για την κάλυψη άμεσων αναγκών θυμάτων, όχι αποζημίωση γενικά για τις όποιες σωματικές και ψυχικές βλάβες υπέστησαν οι ίδιοι ή συγγενείς (σε περίπτωση θανάτου).
Όπως ρητά αναφέρεται στην παρ. 3, η προκαταβολή αποζημίωσης είναι άσχετη με την αναγνώριση ευθύνης και τη διαδικασία διάγνωσης ποινικών και αστικών ευθυνών στην εταιρία ή στελέχη αυτής.
Υπάρχουν ξεχωριστές διατάξεις στον Κανονισμό για την ευθύνη της εταιρίας σε περίπτωση θανάτου ή τραυματισμού επιβάτη και την αποζημίωση.
Ειδικότερα, στα άρθρα 26-28 του Παραρτήματος IV του Κανονισμού 1371/2007, από τα οποία δεν εξαιρούταν η Hellenic Train / πρώην ΤΡΑΙΝΟΣΕ, αναφέρονται, μεταξύ άλλων, τα εξής:
Άρθρο 26
Βάση της ευθύνης
1. Ο μεταφορέας είναι υπεύθυνος για τη ζημία που απορρέει εκ του θανάτου, των τραυματισμών ή οποιασδήποτε άλλης προσβολής της φυσικής ή ψυχικής ακεραιότητας του επιβάτη, η οποία προκλήθηκε από ατύχημα σχετικό με τη σιδηροδρομική εκμετάλλευση το οποίο επήλθε ενώ ο επιβάτης παραμένει εντός των σιδηροδρομικών οχημάτων, εισέρχεται ή εξέρχεται από αυτά, οποιαδήποτε και αν είναι η χρησιμοποιούμενη σιδηροδρομική υποδομή.
2. Ο μεταφορέας απαλλάσσεται από αυτή την ευθύνη:
α) εάν το ατύχημα προκλήθηκε από εξωτερικές προς τη σιδηροδρομική εκμετάλλευση περιστάσεις που ο μεταφορέας δεν μπορούσε να αποφύγει και τις συνέπειες των οποίων δεν μπορούσε να αποτρέψει, παρά την απαιτούμενη επιμέλεια σύμφωνα με τις ιδιαιτερότητες της περίπτωσης∙
β) στο μέτρο που το ατύχημα οφείλεται σε σφάλμα του επιβάτη∙
γ) εάν το ατύχημα οφείλεται στη συμπεριφορά τρίτου που ο μεταφορέας δεν μπορούσε να αποφύγει και τις συνέπειες της οποίας δεν μπορούσε να αποτρέψει, παρά την απαιτούμενη επιμέλεια σύμφωνα με τις ιδιαιτερότητες της περίπτωσης. Άλλη επιχείρηση που χρησιμοποιεί την ίδια σιδηροδρομική υποδομή δεν θεωρείται τρίτος. Το δικαίωμα αναγωγής δεν θίγεται.
3. Εάν το ατύχημα οφείλεται στη συμπεριφορά τρίτου και εάν, παρά ταύτα, ο μεταφορέας δεν απαλλάσσεται πλήρως της ευθύνης του σύμφωνα με την παράγραφο 2 στοιχείο γ), αυτός ευθύνεται πλήρως εντός των ορίων των παρόντων Ενιαίων Νομικών Κανόνων
και με επιφύλαξη ενδεχόμενης αναγωγής του κατά του τρίτου.
(…)
Άρθρο 27
Αποζημίωση σε περίπτωση θανάτου
1. Σε περίπτωση θανάτου του επιβάτη, η αποζημίωση περιλαμβάνει:
α) τα αναγκαία έξοδα που συνεπάγεται ο θάνατος, κυρίως αυτά της μεταφοράς της σορού και της κηδείας∙
β) την αποζημίωση που προβλέπεται από τις διατάξεις του άρθρου 28 εάν ο θάνατος δεν επήλθε αμέσως.
2. Εάν, από το θάνατο του επιβάτη, τα πρόσωπα προς τα οποία είχε ή θα είχε στο μέλλον υποχρέωση διατροφής, βάσει του νόμου, στερούνται της στήριξής τους, αυτά πρέπει επίσης να αποζημιωθούν για την απώλεια αυτή. Η αγωγή περί αποζημίωσης προσώπων
τα οποία συντηρούσε ο επιβάτης χωρίς να είναι υποχρεωμένος από το νόμο παραμένει υπαγόμενη στο εθνικό δίκαιο.
Άρθρο 28
Αποζημίωση σε περίπτωση τραυματισμών
Σε περίπτωση τραυματισμών ή οποιασδήποτε άλλης προσβολής της φυσικής ή ψυχικής ακεραιότητας του επιβάτη, η αποζημίωση περιλαμβάνει:
α) τα αναγκαία έξοδα, κυρίως αυτά της θεραπείας και μεταφοράς∙
β) την αποκατάσταση της βλάβης που προκλήθηκε είτε από την ολική ή μερική ανικανότητα προς εργασία, είτε από την αύξηση των αναγκών.
Επιπροσθέτως, στην Απόφαση 108/16-12-2022 της 191ης Συνεδρίασης της Ολομέλειας της ΡΑΣ (μπορείτε να τη διαβάσετε εδώ), που αφορούσε την ακινητοποίηση αμαξοστοιχιών στις 24/01/2022, αναφέρεται ότι το έγγραφο της 27-12-2019 θα πρέπει να θεωρηθεί μια ανυπόστατη πράξη, καθώς παρ΄ όλο που φέρει τα χαρακτηριστικά κανονιστικής πράξης δεν δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως ή με άλλο ειδικότερο τρόπο δημοσίευσης (π.χ. στη Διαύγεια) ούτε υπήρχε κάποια ρητή νομοθετική εξουσιοδότηση.
«Η με αριθ. πρωτ. Φ4/οικ93662/8 21/27.12.2019 «κανονιστική πράξη» της Γενικής Διεύθυνσης Μεταφορών του Υπουργείου Υποδομών & Μεταφορών, περί εξαιρέσεων της Ελλάδος από την εφαρμογή των σε αυτήν αναφερόμενων διατάξεων του Κανονισμού 1371/2007, όπως ήδη αναλύθηκε παραπάνω [βλ. μετά τη σελ. 80 του pdf], συνιστά ανυπόστατη πράξη, όχι μόνο λόγω έλλειψης νόμιμης δημοσίευσής της, αλλά και λόγω έλλειψης σχετικής εξουσιοδότησης (του άρθρου 43 §2 εδ. β’ του Συντάγματος) κατά τον χρόνο έκδοσής της»,
αναφέρεται στην Απόφαση 108/16-12-2022 της ΡΑΣ.
Με βάση όλα τα διαθέσιμα δεδομένα, δεν υπάρχει θεσμοθετημένη εξαίρεση της Hellenic Train από την υποχρέωση να αποζημιώσει για τις περιπτώσεις θανάτου ή τραυματισμού στο δυστύχημα της 28ης Φεβρουαρίου 2023 εφόσον αποδειχθεί ότι φέρει ευθύνη, ενώ η από το 2019 εξαίρεσή της από την, ασχέτως ευθύνης της, υποχρέωση προκαταβολής αποζημιώσεων για άμεσες οικονομικές ανάγκες αμφισβητείται ήδη νομικά.
Επιπροσθέτως, η εταιρία έχει ήδη προβεί στην κατωτέρω ανακοίνωση, με την οποία εκδήλωσε την πρόθεση να εφαρμόσει την υποχρέωση του άρθρου 13 για προκαταβολή αποζημιώσεων:
«Συμμεριζόμενη το εθνικό πένθος στο οποίο έχει βυθιστεί όλη η χώρα και με απόλυτο σεβασμό στους επιβάτες της αμαξοστοιχίας 62, τους τραυματίες και τους συγγενείς των θανόντων του τραγικού δυστυχήματος της 28.2.2023 η Hellenic Train Α.Ε.:
Μεριμνά σε πλήρη συμμόρφωση με την κείμενη ευρωπαϊκή νομοθεσία σε όλες τις απαραίτητες ενέργειες, ώστε οι συγγενείς των θανόντων, οι τραυματίες και οι επιβάτες της αμαξοστοιχίας IC 62 της 28.02.2023 να ικανοποιηθούν πλήρως ως προς τα σχετικά τους δικαιώματα με βάση τα άρθρα 11 και 13 του ΕΚ 1371/2007.»
Σημειώνεται, τέλος, ότι έχει ψηφιστεί (και θα ισχύει από το καλοκαίρι) νέα ευρωπαϊκή νομοθεσία, ο Κανονισμός 782/2021, που περιέχει ανάλογες διατάξεις, και από τις οποίες δεν έχει γίνει γνωστή κάποια εξαίρεση.
Συμπέρασμα
Δεν αληθεύει ο ισχυρισμός πως η Hellenic Train (πρώην ΤΡΑΙΝΟΣΕ) ή ο ΟΣΕ έχουν εξαιρεθεί με βάση υπουργική απόφαση το 2019 από την υποχρέωση να καταβάλουν αποζημίωση σε θύματα ή συγγενείς θυμάτων σιδηροδρομικού δυστυχήματος, ακόμη κι όταν έχουν ευθύνη για αυτό.
Η, προβληματικής νομικής εγκυρότητας, εξαίρεση που χορηγήθηκε με έγγραφο της 27-12-2019 του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών, και στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Κανονισμού 1371/2007, αφορούσε την άμεση προκαταβολή αποζημιώσεων για κάλυψη άμεσων αναγκών, ασχέτως ευθύνης. Εξακολουθούν να ισχύουν διατάξεις για την ευθύνη του μεταφορέα γενικά. Δεν έχει αποκλειστεί η δικαστική οδός αξίωσης αποζημίωσης εάν αποδειχθεί ευθύνη εταιρίας. Η ίδια η Hellenic Train ΑΕ εκδήλωσε πρόθεση προκαταβολής αποζημιώσεων.